«Մարտի 1»-ի ալքիմիան. վերադարձ ցավի կենտրոն

21:00 • 01.03.16



...մարտի 1-ը և 2-ը նահանջ օրեր են օրացույցում

ու տեղ չեն գտնելու նոր տոմարի մեջ
Մեղքի ժամանակ էր, և կեղտի մեջ թաթախված ձեռքեր տեսանք
անաղարտ հոգիների չապականված իմ քաղաքում:

Հուսիկ Արա


ցավ


Մարդուն փոխանցվող ամենաազդեցիկ և «էքսկլյուզիվ» տեղեկատվությունը ցավն է: Համենայնդեպս, առանձին փաստեր մինչև օրս մարդկային ուղեղը որպես ցավ է մեկնաբանել և «տիրաժավորել»:

Ուղեղն, իհարկե ցավի օջախ չէ. այն երբեք չի ցավում, բայց հենց նրան է վիճակված «արխիվացնել» ցավի հիշողությունը: Եթե անգամ «դեպքի վայրը» լռում է, գլխուղեղի «ձեռքի տակ» են մնում ցավի ազդակները, իսկ նրա հիշաչարությունը բավականացնում է իր ուզած պահին սկսել «կոմպրոմատների պատերազմ»: Մարտի 1-ն անանցելի է: Ավելին՝ այն փոխեց մեր հանրային մարմնի կազմվածքը,  հոգեբանական տիպը, մեր ալքիմիան: Նախորդ տարվա մարտի մեկին  էլ ես ուզում էի գրել այս մասին, բայց չէր գրվում, ջնջվում էր, ի վերջո ստորաբար փախա գրի իմ հրապարակից, արդարանալով այսպես. «Ի՞նչ իմանաս, երևի հայերենը լավ չի հասկանում բռնության լեզուն կամ դիտմամբ չի պատասխանում նրան, ավելի ճիշտ՝ պատասխանում է լռությամբ։  «Մարտի 1-ի» սև էջն առանց նկարագրողական տեքստերի ուղղակի փակել է պետք. ի՞նչ գրես նրա մասին, որ հետո կարողանաս նայել տասը զոհերի մայրերի կամ նրանց երեխաների աչքերին։ Ես այդպիսի տեքստ չունեմ»:


Փախուստը վախն է, անվտանգ հեռավորությունը «դեպքի վայրից»: Սա փորձ է վերադառնալ փախուստի, վախի հրապարակ, ցավի կենտրոն:

 

վախ


«Մարտի 1»-ի ամենամեծ ողբերգությունը 10-ը զոհը չէ: Վախ՝ այդ օրը ամենաավերիչ և ամենաթունավոր նյութն է ներարկվել հանրային օրգանիզմին, որի տոքսիկ ախտանշաններն այժմ ամենուր են. ընդդիմադիրների լղոզ մտքերի տողատակում, իշխանական ճակատի կնճռոտ ծալքերում և ավազե պարկեր հիշեցնող անքուն կոպերի տակ, երկրից փախչողների վերջին հիշոցների մեջ կամ, ուղղակի, մթերային խանութից չորս հացով վերադարձածի պայուսակում:

 

Վախն այն է, երբ մարդ չի պատկանում իրեն, հեռանում է իր ինքնությունից, անընդհատ կեղծում ու խաղում է:  Հոգեբանները մեր ուշադրությունն են հրավիրում նաև չփակվող բերանի վրա, որի կրողն իր անլիարժեքության բարդույթը փոխհատուցում է շատախոսությամբ և, ուղղակի սպառնալիք դառնում միջավայրի համար: Իսկ թերապևտները զգուշացնում են կենսական կարևոր օրգանների աշխուժության մասին:

 

Այստեղ ամենալուրջ խնդիրը միայն առատ միզաթողությունը չէ, այլ՝ ստամոքսահյութի անդադար արտադրությունը, անհագ ախորժակը, որն անգամ ամենազոր ուղեղը չի կարողանում կանխակայել և, երբեմն գերադասում է մի որոշ ժամանակ անջատվել համակարգից: Իհարկե, վախը նաև ագրեսիա է արտադրում, հետապնդման մոլուցք: Միջին վիճակագրական վախկոտն իր ամբողջ ստեղծագործական էներգիան վատնում է սպառնալիք և մարտահրավեր հորինելու, և այն մարտիրոսաբար հաղթահարելու վրա: Այս պահին ինձ երկրի սահմանադրությունը քաշքշելու օրինակն ամենատիպականն է թվում, սակայն հազարավոր օրինակներ կարելի է բերել բոլորիս ամենօրյա կյանքից:

 

Վախն, անշուշտ, թուլացնում, երբեմն նաև զրոյացնում է մարդու վերլուծական կարողությունը, բթացնում անգամ բնազդային ռեակցիաները, և նրա հաճախորդը վերջնականապես կորցնում է իրավիճակի հսկողությունը: Ահա այստեղ էլ սկսվում է  ուժեղ որձերի արքայությունը, այսինքն՝ վերադարձ դեպի անտառ, հո՜ն մտքից իսպառ հերկված դաշտեր: Իսկ անտառում, ինչպես անտառում.գիշատիչներն այստեղ բարեհոգաբար չեն հետապնդում քարացած կամ ծնկած զոհին, նրանց որսը շարժուններն են: Բացառապես: Նույնիսկ չորքոտանին է կռահում, որ անշարժը չի կարող առողջ լինել և չի «ղմշում» ուտել նրա մսից, գիտի, որ վախկոտը թունավորում է իր միսը: Իհարկե, անտառն ունի իր կենսափորձը:

 

ամոթ


Երբ երեխային նախատում ես իր վախերի նվազագույն դրսևորման համար, երեխան ամաչում է, և իր վախերը ուղեկցում ամոթի զգացումով: Եվ ամեն անգամ, որպեսզի նա փրկի իջեցված ինքնագնահատականը, ձեզ է ներկայացնում իր կատարած կամ երևակայած քաջագործությունների անվերջ շարանը: Այսինքն ՝ կրկին փնտրում է ձեր սերը:

 

Այս հոգեբանական ճնշումը հնարավոր չէ բանեցնել մեծերի աշխարհում, որովհետև մեծերս, հիմնականում, թաքցնում ենք մեր վախերը: Մեր վախերի կառավարիչը սուտն է, իսկ միակ ու անփոխարինելի ուսուցիչը մեր իսկ ֆիասկոն: Ահա թե ինչու չի ձևավորվում մեր ամոթի «ինստիտուտը»:

Գիտական աշխարհը մինչև օրս չի կարողանում գծել այն ջրբաժանը, ուր զատվում են ամոթի ու մեղքի զգացողությունները: Բայց մի բանում գիտական միտքը, կարծես, հաշտ է. երկուսում էլ կա ցավի ու վախի բաղադրիչ։ Սակայն, ամոթն անպայման վկա է ուզում, որ հետո գործի դնի ծամածռության և ստի իր ողջ զինանոցը և ճողոպրի խայտառակության ու պատժի ձեռքից: Իսկ մեղքն ուրիշ է. մեղքը քթիցդ բռնած ուրվականի պես հալածում է քեզ. մեղքի զգացումը դեմ է տալիս պատին և ինքնադատաստան, ինքնախարազանում պահանջում. վկաներ չկան, մենակ եք՝ դու և նա:

 

Մեզ պես փոքր համակեցություններն ավելի շատ ամոթի, քան մեղքի կրող են: Իսկ բազմատարր, մեծաքանակ հանրույթներն ավելի շատ հակված են մեղքի մշակույթին, հենց դրա համար են նրանք անվերջ աղոթում:

 

Ահա, թե ինչու եք անդադար կրկնում, որ «մարտի 1-ը» բոլորիս ամոթն է, ոչ: «Մարտի 1-ը» ծանր, շատ ծանր մեղք է և բոլորս վախենում ենք, որ անգամ «Մարտի 1-ից» հետո Հայաստանը չի աղոթում: Բայց սա սահմանազանցություն, այսինքն՝ պատերազմ է, գրողը տանի, երբ որևէ տարածքում խիղճն է պարտվում, թշնամին չի ուշանում:

 

Անավարտ նախադասություններ

 

10-ը զոհ… անցյալ օրը սահմանին դարձյալ… իր սակավ օրերի ընթացքում սրբվի ու մտածի, թե ինչու այս ամենը հենց իր հետ պատահեց: «Բայց հիմա ես ի՞նչ, ապո՞ւշ եմ, երբ հասկանում եմ, որ…» Ե՞լքը կրկին կարդալ Դոստոևսկու «Ապուշը»։

 

ՎԱՐԴուհի Սիմոնյան

 

ԼՐԱՀՈՍ

ՕՐՎԱ ԿԱՐԵՎՈՐ

Տեսանյութեր

13:40 • 31.10.24

Մեր ազգային անվտանգության ռազմավարության մեջ ընդգծել ենք հայկական խոհանոցը` որպես ազգային արժեք. Նիկոլ Փաշինյան

12:01 • 31.10.24

Մեր օրակարգում ԼՂ հիմնահարց չկա. հեգնական ժպիտը տեղին չէ, պարո՛ն Ռուստամյան. Միրզոյան

11:34 • 31.10.24

ՌԴ-ի հետ ամուր տնտեսական կապերով կապված ենք, չնայած կան տարաձայնություններ արտաքին քաղաքական որոշ հարցերում. Արարատ Միրզոյան

11:20 • 31.10.24

Մոտ ապագայում խաղաղության պայմանագրի այդ 1-2 ձևակերպումների շուրջ էլ համաձայնության կգանք և այն պատրաստ կլինի ստորագրման. Արարատ Միրզոյան

11:16 • 31.10.24

Թուրքիայի հետ ունենք դինամիկ երկխոսություն, բայց կառուցողական չէ, երբ նրանք մեր հարաբերությունների կարգավորումը կապում են Ադրբեջանի հետ. ԱԳ նախարար

20:57 • 30.10.24

Հեղափոխական, նոր, ժամանակակից ապրելակերպի բոլոր կողմերը հաշվի առնող. ինչ է առաջարկում Renshin ընկերության Skyline թաղամասը

20:38 • 30.10.24

Վրաստանի իշխանությունը ռուսամետ չէ, մեր շահերից բխում է, որ կոնֆլիկտ չունենա ՌԴ հետ․ Ջոնի Մելիքյան

16:15 • 29.10.24

ՄԻՊ-ը չի կարող իշխանության ու ընդդիմության բոլոր ցանկությունները կատարել. Անահիտ Մանասյան

15:17 • 29.10.24

Կարելի է «Շողակաթ»-ի բյուջեն ուղղել Հանրային ռադիոյին, ավելի արդյունավետ կլինի. ՔՊ-ական պատգամավոր

12:25 • 29.10.24

Ատեստավորված ուսուցիչների կեսը ստանում է 300,000 և ավելի դրամ աշխատավարձ. Ժաննա Անդրեասյան

20:38 • 28.10.24

Իշխանությունը կարող է գնալ արտահերթ ընտրությունների, որ չձևավորվի այլընտրանքային քաղաքական ուժ․ Երվանդ Թարվերդյան

12:15 • 28.10.24

Պետությունը հաց վաստակելու գործիք է, այսպես պետք է ընկալել պետությունը. Նիկոլ Փաշինյան

11:13 • 28.10.24

Համընդհանուր թշվառության մեջ մարդկանց բարեկեցությունն «աչքի փուշ» է դառնում. Փաշինյան

11:01 • 28.10.24

Համընդհանուր թշվառության մեջ մարդկանց վաստակը աչքի փուշ է դառնում. Փաշինյան

10:48 • 28.10.24

Պետականը մեր բոլորիս մեծ ընտանեկան բյուջեն է. Փաշինյան

20:12 • 26.10.24

Տուն գնելը երբեք այսքան հեշտ չի եղել․ Ամերիաբանկը Տուն էքսպոյում է

23:15 • 25.10.24

Մեկնարկել է անշարժ գույքի և կառուցապատման ոլորտի ամենամեծ` TOON EXPO 2024 ցուցահանդես-վաճառքը

20:44 • 25.10.24

Եթե իմանանք, որ մանդատները դնենք ու փողոցում մոբիլիզացիա կլինի, մանդատ դնելը րոպեների հարց կլինի․ Քրիստինե Վարդանյան

13:03 • 25.10.24

ՀՀԿ-ն չի մրցում ընդդիմության մեջ առաջին տեղի համար, այդ մրցավազքը մեզ պարզապես չի հետաքրքրում. Հայկ Մամիջանյան

11:37 • 25.10.24

Բացի Ադրբեջանի քաղաքական կամքից, այլ խոչընդոտ չկա խաղաղության պայմանագրի ստորագրմանը․ ՔՊ պատգամավոր

12:16 • 24.10.24

«Դու-ով հետս չխոսես», «Ձեզ պահեք չափերի մեջ»․ լարված իրավիճակ՝ ԱԺ-ում

12:00 • 24.10.24

Երբ ներկրումների ուշացումներ են լինում, արտադրողները նեղ վիճակում են հայտնվում. Խաչատուր Սուքիասյան

20:38 • 23.10.24

Ռուսաստանը Հայաստանի պարտիան կխաղա Վրաստանի ընտրություններից հետո՝ Փաշինյանով, թե առանց․ Էդուարդ Շարմազանով

18:29 • 23.10.24

BRICS-ի գագաթնաժողովին մասնակցելու կարևոր շարժառիթ է նաև, որ հրավեր եմ ստացել անձամբ ՌԴ նախագահից. Փաշինյան

17:33 • 23.10.24

Կիրանցում վերջին 35 տարում դպրոց գնալն ավելի անվտանգ չի եղել, քան հիմա․ Փաշինյան

14:36 • 23.10.24

Վարկեր վերցնելը պետության համար լավ է, բայց ունե՞ք հաշվարկ, թե այդ վարկից ինչքա՞ն է գեներացվում. Խաչատուր Սուքիասյանը՝ ֆինանսների նախարարին

11:19 • 23.10.24

Զգացմունքային, անհատական ու սպորտային․ Toyota-ն ներկայացրել է նոր սերնդի Camry-ն

17:36 • 22.10.24

Եթե վարչատարածքային բաժանման օրենքը փաստարկ լիներ, Ադրբեջանը ձեզնից առաջ դրա վրա կհենվեր, զգացե՞լ եք՝ միայն դուք եք դրա մասին խոսում. Վարդանյանը՝ Ալեն Սիմոնյանին

17:33 • 22.10.24

Դուք պետություն եք ծախել, մի պետությունում իշխանություն դարձաք, 3 օր տևեց. Ալեն Սիմոնյանը՝ ՀՅԴ-ին

17:03 • 22.10.24

Ուսադիրներով շատ երիտասարդներ՝ թռիչքային կարիերա ունենալով, իրենց բացառիկ ու յուրահատուկ են զգում․ Քոչարյանն՝ ԱԺ-ում գրանցված կոնֆլիկտի մասին

14:22 • 22.10.24

Skill Event Marketing Company-ն ընդգրկվել է Eventex Top 100 հեղինակավոր վարկանիշում

12:37 • 22.10.24

Այս կանոնակարգը հաղթանակի ճանապարհ է դեպի մեր ինքիշխանություն. Հակոբ Արշակյան

11:40 • 22.10.24

Հիմնավոր կասկած կա՝ կանոնակարգը միտված է հետագայում արդարացնելու հերթական հակապետական զիջումները. Հայկ Մամիջանյան

11:16 • 22.10.24

Կանոնակարգը պահե՛ք օրակարգում այնքան ժամանակ, մինչև պարզ դառնա, թե Ադրբեջանն ինչ է անելու, սա է մեր երկրի շահերից բխում. Ռուստամյան

10:25 • 22.10.24

Փաստը մնում է փաստ՝ Լեռնային Ղարաբաղը միջազգայնորեն Ադրբեջանի մաս է ճանաչված եղել և կա․ Ալեն Սիմոնյան

20:35 • 21.10.24

Ադրբեջանը սպասում է Հայաստանի նոր ղեկավարին, Փաշինյանն այլևս Ադրբեջանին հետաքրքիր չէ․ Տիգրան Քոչարյան

13:00 • 21.10.24

Երևանի բերդի ազատագրումը համարվում է հայ-ռուսական բարեկամության պատմության լավագույն օրինակ. ՀԿԿ-ն երթ իրականացրեց դեպի ՌԴ դեսպանատուն

12:16 • 21.10.24

Ամերիաբանկի MyBusiness.am թվային հարթակը ներկայացված է Real Business Conference-ին

21:59 • 18.10.24

Mantashyants Global EXPO 2024. ավելի քան 40 ոլորտից 100-ից ավելի ընկերություն՝ մեկ վայրում

15:16 • 17.10.24

Հայաստանն ունի իշխանություն, որից պետք է պաշտպանել Հայաստանը, սա է, որքան էլ աբսուրդ հնչի. Բեքարյան

Տեսնել բոլորը

Ամենից շատ կարդացված նյութեր Այսօր Երեկ Շաբաթվա

Տնտեսություն

Գիտություն/տեխնիկա

Մշակույթ

Սպորտ

Իրադարձային

Մամուլի տեսություն

Քաղաքականություն

Իրավունք

Ժամանց