Տղամարդկային մկանների տոնավաճառ. քրտնաթոր զրույցներ 16-ից բարձրերի համար

Ձեզ փոքրացրել են 100 անգամ և քիչ հետո ձեզ վրա կհարձակվի էլեկտրական հարիչը. ի՞նչ անել:

Այս հարցն աշխարհի ամենագրավիչ գործատուն՝ Google-ը, սովորաբար,  տալիս է իր ընկերությունում աշխատանք փնտրողներին: Անհեթեթ թվացող այս հարցադրումը հունից հանում է միլիոնավոր մարդկանց, բայց այն, իրականում, գործազուրկի հոգեկան աշխարհի յուրօրինակ խուզարկություն է: Իհարկե, կխուզարկեն, որովհետև լավ գիտեն, որ  աշխատանքից ազատման լուրի առաջացրած ցնցումն իր ուժգնությամբ հավասարազոր է ամենամոտ հարազատի մահվան գույժին կամ ազատազրկման վճիռ ստանալուն:

Գործազրկության բարձր  տոկոս ունեցող երկրները տառապում են բոլոր այն ախտանշաններով, որ հատուկ է մեկ առանձին գործազուրկի. Արժեհամակարգերի՝ բարոյականության կորուստ, վախեր, ինքնավստահության անկում,  ուժերի անխնա փոշիացում: Իսկ մարդկային էներգիան թողնել դրսում, կնշանակի փողոց նետել ամենամեծ կապիտալը, այն ծանր հրետանին, որ վաղն իր թաքստոցներից կրակելու է պետության վրա՝ իր քայքայված առողջությամբ, չծնված երեխաներով, հանցագործությունների ու  դժգոհության բարձր ինդեքսով, քաղաքական անկայունությամբ:
Իսկ հայաստանյան աշխատաշուկան այնպես է խզվել կրթաշուկայից, որ այսօր արդեն ապրում է լրիվ ինքնուրույն կյանքով: Կրթական համակարգն իր բարձր աշտարակից թքած ունի աշխատաշուկայի տրամաբանության վրա և, ուղղակի, զբաղված է գործազուրկների նորանոր խմբաքանակներ արտադրելով ու շուկա նետելով:

Ամեն տարի ԲՈՒՀ-երը մոտ 4 հազար տնտեսագետ են արտադրում, այն դեպքում, երբ ներքին շուկան տարեկան 250-300 տնտեսագետի պահանջարկ ունի: Հումանիտար և հասարակական գիտություններ ընտրած շրջանավարտներն ամենամեծ տեսակարար կշիռն ունեն, սակայն նրանց ընդամենը 30 տոկոսն է աշխատանք գտնում, այն էլ այդ աշխատանքը մեր աշխատաշուկայում ամենացածր վարձատվությունն ունի: Իսկ եթե խոսենք ծերացող, մեռած  կամ մեր աշխատաշուկայի հետ այլևս  խիստ հարևանցի շփվող մասնագիտական բանկերից, ապա ավելի հստակ կերևա այն կրթական ռեկետը, որն իրականացնում է այսօրվա կրթական համակարգը:  Այնինչ կրթությունը պետք է վերարտադրի աշխատանք, որը ոչ միայն գոյապահպանման և զարգացման միջոց է, այլ  քաղաքացու հիմնարար իրավունք, մարդու  արժանապատվության երաշխիք: Այստեղ ավարտենք, որովհետև այս մասին ասելիքն այնքան երկար է, որ ուղղակի կարող է  ստվերել Երևանի «Ֆայլաբազար», կոչված տարածքից բերված մեր տաք զրույցները:

-Ինչի ես եկել ստեղ մեզ նկարում, հեսա տանք հեռախոսդ ջարդենք, հլը ստեղ արի, ստեղ արի՛ ես քու… (միանգամից հարվածում է. Վ. Ս):

-Արա, էրեսին մի խփի, էսի հաստատ շառ ա, ժուռնալիստ-մուռնալիստ կլնի:

-Տո ես սրա ժուռնալիստ էղած-չեղածը: Էս հլը սրան քիչ էր, ես քո… (հայհոյում է. Վ.Ս):

- Արա՜, էս ինչ ա կատարվում, խի չեք մի հատ ձեն հանում, դուք հեչ թասիբ չունե՞ք, արա, արդեն կնիկ եք տփո՞ւմ: Արա, այ բիձա էդ խի խփեցիր:  Քույրիկ ջան, դու էս կողմ արի, հեսա տես՝ ես սրա ականջները ոնց եմ կտրում, չոբանի շուն սարքում (հարձակվում է ու բռնում բկից):

-Վայ, ինչ եք անում, թողե՜ք, թողե՛ք…

-Ո՜ւր թողեմ, էս համբալը ստեղ կնիկ ծեծի՝ մեզի խայտառակի՞, քեզ տղամարդ ասողի նանը…

-Շատ եմ խնդրում, աղաչում եմ, թողեք էլի...

- Յա, ձեռներդ քաշի՝ մի հատ ձեռներդ քաշի, ասեմ. մենք ստեղ սոված, ծարավ մեռնում ենք, էսի եկել ա, մեզի նկարո՞ւմ ա, ձե՞ռ ա առնում մեզ։ Ես էլ  խփեցի, որ ստեղից ռադ ըլնի, գնա: Ինչ ես ուզում:

-Մի րոպե սպասեք, հա՞, մի հատ բաց թող իրեն, բա՛ց թող: Կամ հենց հիմա բաց ես թողնում, կամ էլ ես ոստիկանություն եմ կանչում:

-Բա, խի ես սրանց չգիտե՞մ, ասում էի, չէ, որ էսի գործ տվող ա, տեսա՞ր ինչ ա ասում: Կերա՞ր: Հեսա միլիցիա կկանչի, կգան սաղիս ստեղից կհավաքեն, կտանեն, էդ վախտ ես քո հետ կխոսամ: Դու սրան մի պաշտպանի, քիթս կտրեմ՝ էսի մեր վրա վերևից ա ուղարկած:

-Արա, սպասեք, կարող ա էս մեր աղջիկը գործ-մործ ունի անելու. սաղին հույբույ եք անում, դրա համար էլ մի հատ գործ չի ընկնում ձեռներս: Ազիզ ջան, արի գնանք էն ծառի տակ խոսանք, էս վայրենիների հետ գործ չունես, ես համ ռեմոնտչիկ եմ, համ կաֆելչիկ, համ պարկետչիկ, համ վադապրավոդչիկ...

-Տո ձենդ կտրի, հա, դու սկի զիբիլչիկ էլ չես, այ լոպազ, ուր ես մեջ ընկնում, տեսնում ես ստե արյունլվիկ ա, դու քո համար կողքից գործ ես հա՞ փախցնում:

-Սրի արա, սրի՛, քյա՞ռ ես: Քուր ջան, արի կարտ խաղանք, աչքիս քո գործը մերինից բեթար ա: Բայց գոնե «ուխոդ» անեիր, քույրիկ ջան, չտեսա՞ր, որ էս վայրենին վրեդ ա քշում: Հո շատ չցավա՞ց: Արա, գոնե գնացեք մի հատ ջուր բերեք…մարդ չե՞ք:

-Չէ, չէ, բան չկա: Անցավ:
 

-Ախր դու ինչ գործ ունես ստեղի հետ, ստեղ կյանքից ձեռ քաշած էնքան մարդ կա: Հետո էլ տենց միանգամից նկարելն էլ ա ախր սխալ, գիտես մեր ճիժուպիժը, մեր կնիկը գիտի հա՞, որ գալիս ստեղ կանգնում ենք: Չգիտեն, բայց որ տանես, տելեվիզր գցես՝ խայտառակ կանես:

-Հա, ճիշտ ես, իմ սխալն էլ կար, պիտի համաձայնեցնեի՝ նոր սկսեի նկարել: Բայց դե որ զգուշացներ, դեմքը չէի էլ նկարի, էդպես միանգամից կարելի՞ է հարձակվել ու խփել:

-Կատաղած են, քույրիկ, մեղադրելու չի, էս երկու օր ա գործ չկա: Մենք ստեղի վրա լավ էլ զգում ենք ամեն ինչ. մարդկանց վիճակը վիճակ չի, իրավիճակ ա: Էլ ռեմոնտ էլ չեն անում, որ մենք էլ գնանք կողքից մեր հացը կճմթենք. անցած շաբաթ էլ, թե դու մի մետր գաջ ես քաշել, ես էլ եմ քաշել:

-Սև աղվես ա դառել գործը, մենք էլ հենա ոտի վրա մեռնում ենք: Դու եկել, ստեղ ես նկարում, գնա էն «վերխուշկեքի» տները նկարի, էդ քյոփողլիների  «խալադելնիկները» բացի նկարի: Հորս արև եմ ասում, ես արդեն երեք տարի ա, մի կիլո միս էլ չեմ առել, կերել: Միս էլ չուտես, ուժ չես ունենա, որ գոնե գրուզչիկություն անես: Էն օրը մեշոկը մեջքիս մինչև 5-րդ հարկ 4 անգամ կանգնեցի: Արա, ասի, Գարո ջան, թո՛ւ քո ճակատին, բա մի վախտ երեք մեշոկով ծտի պես թռնում էիր, ինչ եղավ քեզի: Շան տղա ըլնեմ, ամոթից գետինը մտա: Չեմ էլ ծխում է, շունչս խի պիտի կտրվեր:

-Էստեղ կանգնելով՝ ամիսը մոտավորապես ինչքա՞ն փող է գալիս:

-Դե որ գործ լինի, օրը մի հինգ հազար տուն կտանենք էլի, բայց օրերով ոչ մի բան էլ չի կպնում, տենց էլ ամիսը գալիս, կանգնում ա մի 50, 60 հազար դրամ: Էդ փո՞ղ ա, ասա:

-Հա, շատ քիչ է: Բայց հազարավոր հայտարարություններ են տալիս, հատկապես վարորդների համար, դիմե՞լ եք:

-Արա, սպասի մի բան էլ ես ասեմ: Հիմա էլ իմ բերանն ես բացո՞ւմ: Ես գնացի էդ «Սանիթեքում» գիշեր-ցերեկ աշխատեցի. խաբին, փողս չտվին: Ինձի դրանք 120 հազար պարտք են, երբ գնում եմ, ասում են՝ դեռ փող չկա: Արա, հարամ գյադա, բանվորի աղի քրտինքը բա կարելի ա ուտե՞լ: Խի որ զիբիլ ենք թափել, մարդ չենք, հա՞: Էսի սաղ պալիտիկա ա, պալիտիկա՝ նենց են անում, որ սաղս մի սամալյոտի տոմս առնենք, ստեղից ռադներս քաշենք, էս երկիրը մնա իրանց:

-Բա ո՞ւմ պիտի կառավարեն, ումից պիտի հարկ հավաքեն, առանց ժողովրդի իշխանություն, պետություն կլինի՞:

-Միամիտ ես, քուր, ես դաժե կասեի՝ գլխիդ մի կոպեկի խելք էլ չկա: Իրանք ուզում են սաղին քշեն, որ էն Ամերիկայից, բանից ստացած սաղ պարտքերը ջրվի: Մարդը որ մեռնի ու քեզ պարտք ըլնի, կարա՞ս գնաս ստանաս էդ փողը: Առը հա՝ թե կստանաս: Տենց էլ էս ա, հեսա որ էս պետությունը մեռնի, հենա արդեն մեռնում ա էլի, ումից պիտի ստանան իրանց պարտքերը:

-Չէ, հավայի մի խոսա, պետության մեռնելը իրանց ձեռ չի տա: Հենա, լավ էլ կթու կով ա էլի իրանց համար, խի պիտի ուզեն տանեն սարից գլորեն: Ստեղ լրիվ ուրիշ հարց ա: Էսի սաղ ռուսն ա անում, գիտի որ հայը աշխատասեր ա, իրանք էլ՝ ալկաշ: Սաղին խաբում տանում ա, սիբիրները լցնում: Համ իրա երկիրն ա ուժեղացնում, համ էլ Հայաստանի մերը լացացնում: Տեսա՞ր ինչ արեց, սաղ զավոդները առավ, փակեց, որ չաշխատի: Խի որ զավոդ աշխատեր, մենք ստեղ ի՞նչ գործ ունեինք:

-Այ մարդ, պրծեք է դատարկ-մատարկ խոսալը: Խի ռուսն ա ասե՞լ, տար քո Ազգային ժողովը գազանանոց սարքի, ինչ բեջուռա կենդանի կա, տարել, կապել են ընդեղ: 

-Սովետի վախտվանից մինչև հիմա էս երկիրը գողերն են կառավարել, գողերը: Նրանք էն վախտ ռայկոմի քարտուղար էին դնում, հիմա էլ պատգամավոր, նախարար: Փողին մուննաթ՝ տալիս են, դնում: Հլա էսօրվա հարուստներին նայի, սաղ գողի դրած, գողի պահած: Խի որ ստեղ կանգնած ենք հարիֆ ենք հա՞, կյանքից բան չենք հասկանո՞ւմ: Ուղղակի մենք չենք կարացել Լֆիկի կամ էն Նեմեցի նման գռփենք, չրփենք: Հիմա իրանք դառել են լավ տղա, մենք էլ համբալ՝ հա՞:

-Դուք սովետի ժամանակ ինչ եք աշխատել, ի՞նչ մասնագիտություն ունեք:

-Ես սովետի վախտ սպիտակ խալաթով տղա էի…

-Բժի՞շկ:

-Չէ, դու էլ. «վայեննի» գործարանում՝ մաստեր, դաժե տեխնոլոգ էլ եմ եղել մի քանի ամիս: Էն վախտ, որ խիղճս կորցնեի՝ հիմա միլիոնատեր էի, սաղ էն ոսկեջրած մաս-մուսը հանում ծախում էին, ես քյալլա էի տալիս, չէի թողնում։ Ո՞վ ասեց՝ մալադեց, հլը գործարանը չփակված՝ առաջինը ինձ հանին, գցին դուրս: Մենք առնող ծախող չենք, իսկ երկիրը դառավ առնող թռնողի երկիր, մենք արտադրության, գործի ժողովուրդ ենք, բայց սաղ բանվոր դասկարգը վերացրին, տեղը յոնջա ցանեցին, դախլչիներ…

-Արա, մարդ մտավ, սպասեք: Քուր ջան, հեսա կերևա դու խեր ես, թե՝ շառ: (Բոլորը միանգամից նետվում են տարածք մտած մեքենայի վրա):

-Ախպեր ինչ ա պետք, ի՞նչ ասես, շինենք, քանդենք, մաքրենք, թափենք:

-Ինձի տար, սաղ օրը ինչ կուզես՝ արա, մատոռ եմ, մի քիչ բենզին լցա մեջս, սաղ օրը ոնց քեֆդ տա՝ քշի:

-Տասը մատ, տասը հունար, տասը փեշակ, տասը ոսկե բիլազուկ՝ մենակ էս ձեռիս:

Հաճախորդ-Իմ մոտ գիտեք, ինչ գործ ա…

-Բա ոնց չգիտենք, գիտենք, գիտենք, տար:

-Այ մարդ, սպասեք ասեմ, նոր…

-Նստանք, նստանք, ճանապարհին կասես, մեշոկներն էլ հետներս ա:

Հաճախորդ - Մի հատ իջեք ավտոյից, էս ինչ մարդիկ են, տո, դեռ բան չասած՝ եկան լցվեցին մեքենան: Իջեք:

-Այ մարդ, դե խի իջնենք, հազիվ ենք նստել, քոմակի ենք գալիս, համ էլ՝ արխային, ոչ ուտում ենք, ոչ խմում: 

Հաճախորդ-Քեզ ասի՝ իջի ավտոյից:

-Ախպերացու, տղամարդու պես հետդ խոսամ էլի. էսօր տան վարձի վերջին օրն ա, չկարացա փակեմ՝ վերջ, էրեխեքիս առած պիտի գամ ստեղ քնեմ: Բա քո խիղճը ոնց ա ներում ասես՝ դուրս արի ավտոյից: Բա ես ինչ անեմ, որ դուրս գամ: Բա…

-Ընկեր ջան, դու վա՞տ ես հասկանում, ասում եմ դուրս արի ավտոյից, կյանքդ էլ մի պատմի, բանուգործ չունենք, կարող ա՞ գիտես եկել եմ ստեղ հնդկական կինո նայեմ, լացեմ: Ախպեր, քշի, քշի ստեղից գնանք գժանոց ա մաքուր: (Մեքենան հեռանում է):

-Էհ, իզուր էլ շուտ նստեցիք, որ սպասեիք՝ կասեր էլի, հաստատ գործ ուներ:

-Է, քուրս, բա ինչ անեմ, նայի, ձեռիս նայի, հեսա կլոր 40 հազար, տասն էլ որ կարամ էսօր դնեմ սրա վրա՝ վերջ, փրկվում ենք: Ես տուն չեմ գնա, մինչև էդ փողը մի տեղից չհանեմ, երեք երեխա ունեմ, բա իրանք վաղը  չե՞ն թքի երեսիս, որ մեզ տնից հանեն: Որ մտածում եմ, գժվում եմ է՜, գժվում:

-Բայց որ միանգամից հազարփեշակ եք ներկայանում, մարդու մոտ անվստահություն է առաջանում: Մարդ ոնց կարող է միանգամից տասը արհեստ իմանալ: Դուք, օրինակ, ի՞նչ արհեստի տեր եք:

-Ցավդ տանեմ, ախր երկիրը դուզ ա՞, որ մենք դուզ ըլնենք: Ես էլեկտրականություն եմ քաշում, նենց էլեկտրիկ եմ, որ աչքիդ դեմը մատս տանեմ 1000 վոլտին, ինձի տեղը կբերի ու չի խփի: Բայց որ գործ չկա, կողքից հազար բան ենք ասում ու անում էլի: Գիտենք, որ խայտառակ չենք լինի, էշը ցեղից կհանենք: Բա հենա, քո աչքով ես տեսնում, գործի համար իրար ուտում են, ինչ անենք: Ես չեմ՝ դու ես: Քուր, էդ ժուռնալիստի գործը  ոնց գործ ա, մեջը փող-մող կա՞:

-Դե ես շատ եմ սիրում էս գործը, բայց իմացի, աշխարհի ամենաբարդ գործը գրելն ա: Ես մեկ-մեկ հենց գրելու ժամանակ մտածում եմ՝ մի քաղաքային զուգարան լինի, գնամ մաքրեմ, մենակ էս ցավից պրծնեմ:

-Հիմա էս ֆայլաբազարի մասին ի՞նչ ես գրելու:

-Իսկ որ դու լինեիր իմ տեղը, ի՞նչ կգրեիր:

-Ճիշտը, ես ճիշտը կգրեի:

-Իսկ ո՞րն ա ճիշտը: Ենթադրենք՝ դու ես իմ տեղը. դե ասա՝ ինչ գրեմ, որ ճիշտ լինի:

-Չէ, պիտի մի հատ լավ մտածվի, սենց ո՞նց ասեմ…

-Դե մտածի, սկզբում ինչ ենք գրում:

-Դե սկզբում ասա, որ էս չարչարված արհեստավորները ամեն օր, ժամը 6-ից ոնց որ խոպան գան ստեղ էլի:

-Հա, ապրես, էդ խոպանը ուղղակի ընտիր էր:

-Բայց ստեղ տարբեր մարդիկ կան, չդնես ու սաղին մի հանգի սվաղես: Կեսը սուտի արհեստավոր ա, կեսը՝ թամբալ, կեսը՝ կարգին աշխատող տղերք: Համ թացը կա, համ՝ չորը:

-Հա, էդ էլ ես ճիշտ ասում:

-Հա, բա ինչ, ես քեզ սաղ ճիշտը ասում եմ: Դու որ տփոց կերար ու մնացիր քո տեղը՝ հարգեցի քեզ: Ասենք զինվորը որ պատերազմ ա գնում, մի հատ փոքր վիրավորվում ա, հո չի փախնում տուն: Էտի լավ արիր:

-Լավ, դա անցանք: Էլ ի՞նչ գրեմ բա:

-Դե գրի, որ մեկ-մեկ տանում են գործի ու քցում են, փողը ամսով չեն տալիս:

-Հա՞:

-Բա, ինձ էնքան տալիք կա, չեմ կարում ձեռներից վերցնեմ. ասում ա՝ կլնի, կտամ, ախպեր: Էս ա:

-Բայց նայի, լիքը մասնագիտություններ Հայաստանում արդեն վերացել են, իսկ մարդիկ սովետի դիպլոմով, սովետի կրթությամբ ուզում են գործ ունենալ: Էդտեղ հանդիպեցի, մի քանիսն ասում էին, որ անգամ բարձրագույն կրթություն ունեն: Ճի՞շտ է, որ էս մարդիկ չեն ուզում մի նոր մասնագիտություն ունենալ, կրթվել: Ախր երկիրը, ժամանակը փոխվել է, չէ՞:

-Հա, դե ստեղ էդ կա, սովետի վախտ մի գործ ա արել ու էլ չի ուզում մի թազա բան իմանա, մի քիչ գլուխը լցնի: Գիտեն համբալությունը հեշտ գործ ա: Տանում են, մի եքա դաշնամուր տալիս, թե բարձրացրա չգիտեմ որ հարկ: Էնքան մարդ ա ստեղ գրիժա ստացել, մեջքը ծռել, փող էլ չկա, որ գնա բուժվի: Այ, դու էդ էլ կգրես: Բա պետությունն ինչի՞ համար ա:

-Դե հա, պետությունը պիտի մեր մեծ ախպերը լինի, կանգնի մեր կողքին, երբ սոված ու հիվանդ ենք: Բայց մի բան էլ ասեմ՝ չբարկանաս: Աշխատատեղ ստեղծելը մեր գործն ա, էդ ուրիշ, որ պետությունը պիտի աջակցի դրան, համաձայն չե՞ս:

-Եսիմ, էդ խորը հարցեր են, մի էլեկտրիկի խելքի բան չի: Քուրո, բայց սիրտս սկսեց ուժեղ թփրտալ, գիտե՞ս: Հլը ձեռդ դիր սրտիս, տենո՞ւմ ես, ոնց ա ուժեղ թփրտում: Դիր, դիր ձեռդ, մի ամաչի, հլը նայի, արագ ա չէ՞:

-Հա, շատ արագ ա, սպասի, սրտի կաթիլներ կա մոտս…

-Չէ, չէ, ինչ կաթիլ: Էս շատ լավ ա.  սիրտս հենց սկսում ա ուժեղ թփրտալ, ուրեմն փող ա գալու: Խալխի ձեռն ա քոր գալիս, իմն էլ սիրտս ա սենց թռնում: Հլը նայի, ոնց որ իսկականից շան սիրտ ըլնի անտերը: Մի հատ շուն ունեի՝ Ջեկոն, ինձնից ու քեզնից խելոք էր, բայց մեռավ: Օղորմի իրան: Իրա ոտով գնում էր հորս գերեզման ու վրեն լացում: Հիմա էդ շան նման մի հավատարիմ մարդ կգնե՞ս: Ստեղ մի հատ բիձա կար, տղեն բռնվել էր, ինչքան գործ ընկներ ձեռս, իրան էի տալիս:Իսկ հիմա ես սենց նեղն եմ, հեչ  մեկի վեջը չի:

-Սպասի, գնամ մի հատ ջուր բերեմ…

-Չէ, քուրո, ո՞ւր, ջուր պետք չի:

-Դե ես էլ եմ ծարավ, ոնց պետք չի:

P.S.-ժողովուրդ, էն տղան ուր ա, որ նոր էստեղ նստած էր:

-Կամո՞ն, Կամոյիդ թալին ավտոն, տարան: Էնի շան բախտ ունի, շան, հո մեզ պես անբախտ չի, որ մի կոզր էլ չի տալիս էս Աստված, որ գոնե էս բազար բլոտը կրենք:

-Շուլուխ ա անում, գործի համար չեն տարել, պարտքատեր էր եկել հետևից, 

ՎԱՐԴուհի Սիմոնյան