Արմեն Գևորգյան. Ճանապարհը՝ պետական պոպուլիզմից դեպի արդար պետություն
Tert.am–ը ներկայացնում է ՀՀ նախկին փոխվարչապետ Արմեն Գևորգյանի հեղինակային հոդվածը, որում նա անդրադառնում է հանրության կյանքում պետության տեղի և դերի մասին հարցերի, արդար պետության մասին հանրության պատկերացումներին, ինչպես նաև պետական համակարգում առկա պոպուլիզմին։ Հեղինակը նաև ներկայացնում է դեպի արդար պետություն տանող ուղիներ։
Պետականի և հասարակականի միջև սահմանն այսօր ինտենսիվորեն քայքայվում է։ Տարբեր երկրներում այդ գործընթացի ձևերն ու արագությունն ունեն առանձնահատկություններ՝ կախված տվյալ երկրի պետականության պատմությունից, բարեկեցության մակարդակից, կրոնից և այլն։ Հետևաբար՝ այս գործընթացի հիմքում ընկած պատկերացումները՝ հանրության կյանքում պետության տեղի և դերի մասին, բոլորը յուրահատուկ են և ունեն տվյալ երկրին հատուկ հիմք։
Այդպիսի գործընթացի առաջնային պատճառը կարելի է համարել մարդու ինտելեկտուալ զարգացման ժամանակակից մակարդակը, որը նրան թույլ է տալիս առավելագույնս վերանալ իրականությունից և ստեղծել ապագայի (ընդ որում՝ ոչ միայն անհատական ապագայի) վերաբերյալ սեփական պատկերը։ Բավական չէ, որ ներկայումս մարդը դա կարող է անել անհատական մակարդակում․ սոցիալական ցանցերն ու ժամանակակից տեխնոլոգիաները հնարավորություն են տալիս՝ այդ պատկերացումներով կիսվելու և վիրտուալ միջավայրում համախոհներ ու աջակիցներ գտնելու։ Այս գործընթացները հանգեցնում են երկխոսության նոր ձևաչափի ձևավորմանը՝ մի կողմից՝ իշխանության, որ ներկայացնում է պետությունը, մյուս կողմից՝ հասարակության միջև։ Պետությունն իր քաղաքացիների ցանկությունները, տրամադրություններն ու պատկերացումները ուղիղ լսելու և տեսնելու եզակի հնարավորություն է ստացել։ Պետության համար օրեցօր ավելի ու ավելի դժվար է դառնում չնկատել այս տրամադրությունները՝ արտահայտված հազարավոր անձնավորված «հավանումներով» կամ «չհավանումներով»։ Այդ իսկ պատճառով՝ ավելի ու ավելի դժվար է հասկանալ, թե որտեղ և ինչպես են ձևավորվում երկրի առջև ծառացած մարտահրավերները, զարգացման գերակայությունները՝ պետական ինստիտուտներո՞ւմ, թե՞ սոցիալական ցանցերում։
Սոցցանցերի և հաղորդակցության նոր միջոցների զարգացումը նաև հանգեցրել են նրան, որ խախտվել է քաղաքական իրադարձությունների սեզոնայնությունը և, ընդհանուր առմամբ, դրանց տրամաբանությունը: Արդյունքում՝ ներկայումս բախվում ենք մի իրականության հետ, երբ տրամադրություններն ու գործընթացները, որոնք սովորաբար ձևավորվում ու զարգանում էին նախընտրական քաղաքական փուլերում, այժմ առկա են քաղաքական գործընթացների յուրաքանչյուր ակնթարթում։ Ընդ որում, այդպիսի տրամադրությունները, որպես կանոն, ձևավորում ու զարգացնում են հենց իշխանության ներկայացուցիչները՝ այդպիսով ընդդիմության ձեռքից խլելով վերջինիս «հացը»։ Դրա մասին է վկայում նաև իշխանությունների պատրաստակամությունը՝ փոխել իրենց որոշումներն ու հետաձգել ոչ այնքան պոպուլյար, բայց՝ անհրաժեշտ բարեփոխումներն ու ծրագրերը՝ բավարարելու համար, ընդհանուր առմամբ, իրենց իսկ կողմից սոցիալական ցանցերի միջոցով ձևավորված հասարակական տրամադրություններն և պատկերացումները։ Արդյունքում կորչում է հետևողականությունը, ուժեղանում է անորոշության զգացումը, աճում է անկայունության տարրը, և արագանում է պետական կառավարման ավանդույթների քայքայումը։ Ձևավորվում է պետության զարգացման խեղաթյուրված օրակարգ։
Կա երկու գործընթաց, որոնց միջև ճիշտ հավասարակշռության պահպանումը կարող է ապահովել ցանկացած ժամանակակից պետության զարգացումը․
- Պետությունը պետք է ամեն դեպքում փորձի չդառնալ սոցիալական ցանցերի գերին, քանի որ այնտեղ հաճախ կարող են ձևավորվել կեղծ միտումներ և երկրի զարգացման համար ոչ ամենաակտուալ օրակարգը։
- Աշխարհում նկատվում է միտում, երբ պետությունն ինքն է սոցիալական ցանցերի միջոցով ձևավորում հասարակական տրամադրություններն ու սպասումները, այլ կերպ ասած՝ սոցցանցերը դառնում են պետական քաղաքականության իրականացման մեխանիզմ։
Հաղորդակցության ժամանակակից տեխնոլոգիաները բերել են նրան, որ շատ մարդկանց մոտ փոխվել են պետության հետ իրենց հարաբերությունների մասին պատկերացումները։ Այդ պատկերացումների մեծ մասը հիմնված են իռացիոնալ դատողությունների և ձգտումների վրա: Շատերը ելնում են նրանից, որ կոնկրետ մարդու ամենօրյա կյանքում պետության ներկայությունը պետք է հասցվի նվազագույնի։ Մյուսները կարծում են, որ պետությունը պետք է ավելի ու ավելի հաճախ հաշվի նստի իրենց կարծիքի հետ, որը իրենք արդեն կարող են պարբերաբար հանրայնացնել։ Ընդ որում, այդ միտումներն ուղղակիորեն կախված են տվյալ երկրում առկա բարեկեցության մակարդակից։ Օրինակ, առաջին միտումը ավելի շատ դրսևորվում է զարգացած երկրներում, իսկ երկրորդը՝ այն երկրներում, որտեղ դեռևս ընթացքի մեջ են այսպես կոչված անցումային շրջանի գործընթացները։ Միաժամանակ, վերլուծելով ժամանակակից քաղաքագիտական, սոցիալ-հոգեբանական, տնտեսական և իրավական գրականությունը, դժվար չէ նկատել, որ աշխարհում քաղաքական միտումները ուսումնասիրելիս շատ հեղինակներ մեծ ուշադրություն են դարձնում պոպուլիզմ երևույթի վրա։ Ըստ իս՝ ժամանակակից քաղաքական պոպուլիզմը սոցցանցերի վիրտուալ աշխարհում քաղաքական գործիչների ինքնադրսևորման իռացիոնալ ձևն է, այդ ցանցերի հետ փոխգործակցության յուրօրինակ ձևաչափը:
Պետությունների ժամանակակից մոդելներն ուսումնասիրելիս (վերջին հարյուրամյակների կտրվածքով) թվում է, թե մարդկությունն անցել է իր ինքնակազմակերպման բոլոր հնարավոր ձևերը, և դժվար է սոցիալական հարաբերությունների կառուցման համար նոր գաղափարախոսություն պատկերացնել: Սակայն աշխարհում և մեր երկրում վերջին տասնամյակի ընթացքում իրադարձությունների զարգացումը, ինձ թվում է, բարենպաստ պայմաններ ստեղծեց այնպիսի երևույթի ի հայտ գալու և կայուն զարգացման համար, ինչպիսին պետական պոպուլիզմն է:
Պոպուլիզմը մինչև վերջերս ասոցացվում էր ոչ իշխանական քաղաքական ուժերի և միությունների հետ, դասվում էր վերջիններիս բացառիկ գործիքակազմի շարքին, կամ կապվում էր կառավարման այնպիսի համակարգերի հետ, որոնք ենթադրում էին պետության կառավարման ժողովրդավարական մեխանիզմների սահմանափակում։ Սակայն կապի ժամանակակից տեխնոլոգիաների ու սոցցանցերի շնորհիվ ավելի ու ավելի հաճախ են պոպուլիստական ուժերը իշխանության գալիս և սկսում պետություններ ղեկավարել։ Այս տեսանկյունից ֆորմալ առումով պետական պոպուլիզմը կարելի է բնութագրել որպես պոպուլիստների կողմից պետական իշխանության ինստիտուտների միջոցով՝ խորհրդարաններ, կառավարություններ, նախագահներ, սեփական գաղափարների իրականացում։
Ի դեպ, որքան էլ տարօրինակ թվա, բայց պոպուլիզմի նկատմամբ առավել դիմացկունն ու պակաս խոցելին դատական համակարգի մարմիններն են։ Դատական մարմինների ձևավորման ու գործունեության մեխանիզմները, ինչպես նաև դրանց անկախության երաշխիքները զգալիորեն տարբերվում են նրանից, ինչ տեղի է ունենում օրենսդիր և գործադիր իշխանությունների հետ։ Այս իմաստով, այսօր մի շարք երկրներում դատական իշխանությունը ստանձնում է լրացուցիչ գործառույթ՝ իրավունքի համընդհանուր ընդունված նորմերի հստակ պահպանման և մարդու իրավունքների ու արժանապատվության պաշտպանման միջոցով իշխանության այլ ճյուղերին զսպում և հետ է պահում անդառնալի պոպուլիզմից ու սոցիալական հարաբերությունների քաղաքակիրթ նորմերի փլուզումից։ Պատահական չէ, որ այն երկրներում, որտեղ բացարձակ իշխանություն են ստանձնում ժամանակակից պոպուլիստները, նրանց համար դատական համակարգի ինքնուրույնության սահմանափակումը դառնում է հիմնական առաջնահերթություններից մեկը։ Սա բացատրվում է նրանով, որ անկախ դատարանները հանդիսանում են այն միակ պետական մեխանիզմը, որը կարող է և պետք է կանգնեցնի իշխանությունների բացահայտ ոչ օրինական և հակասահմանադրական ձգտումները, ծրագրերն ու գործողությունները։ Դատական իշխանության նկատմամբ վերահսկողության սահմանումը մեկ մարդու, մարդկանց խմբի կամ կոնկրետ ընտանիքի կողմից բռնապետական իշխանության հաստատման ճիշտ ճանապարհն է։
Պետական պոպուլիզմի ի հայտ գալուն նախորդում է ավանդական քաղաքական էլիտաների և ընտրողների միջև առճակատումը։ Պոպուլիզմի գաղափարներ քարոզող քաղաքական ուժը, որպես կանոն, իշխանության է գալիս պետական իշխանության մարմինների ձևավորման ավանդական պատկերացումների և կարգերի էական խախտումների միջոցով։
Այն մարդկանց կամ մարդկանց թիմի մոտ, որոնց համար բացակայում են պատմականորեն ձևավորված քաղաքական մշակույթը, ավանդույթներն ու գաղափարները, ակամայից գերակշռում է պոպուլիզմը, քանի որ նրանք ձգտում են ուղիղ երկխոսության մեջ մտնել ոչ թե ամորֆ ընտրողի, այլ՝ քաղաքացու հետ, որին հնարավոր է դիմել ուղիղ, ստանալ վերջինիս ուղղակի հավանությունը կամ հիասթափությունը, հետևել ոչ թե երկարաժամկետ նպատակներին և մարտահրավերներին, այլ՝ ընթացիկ տրամադրություններին ու ցանկություններին։ Սա բերում է միայն կարճաժամկետ արդյունքների և հաջողության, հանգեցնում է իշխանությունների կողմից ոչ հետևողական աշխատանքի: Պոպուլիզմի համար կարևոր է ստեղծել մարդկանց, հասարակ քաղաքացու համար իշխանության հասանելիության՝ հիմնականում հարաբերական պատրանք։ Ընդգծում եմ, հարաբերական հասանելիություն պատրանք․ «ահա, ես եմ իշխանությունը, իշխանությունը իմ տեսքով պատկանում է ձեզ, ժողովրդին»։ Եվ այս խնդիրը նույնպես լուծվում է սոցցանցերի միջոցով։ Հետևաբար՝ որոշակի վստահությամբ կարելի է պնդել, որ ժամանակակից պետական պոպուլիզմը սոցիալական ցանցերի և հաղորդակցության ժամանակակից տեխնոլոգիաների արդյունք է։
Պոպուլիստների համար ևս մեկ բնական հակառակորդ են հանդիսանում իրենց ոչ ենթակա ԶԼՄ-ները։
ՊԵՏԱԿԱՆ ՊՈՊՈՒԼԻԶՄԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՆՇԱՆՆԵՐԸ
Խոստումներ և ծրագրեր, որոնք հաճախ ձևավորվում են ոչ թե պատմական նախադրյալների և անհրաժեշտության հիման վրա, այլ՝ հանուն ընթացիկ գործընթացների, տրամադրությունների և ցանկությունների, զարգացման օրակարգ՝ կառուցված նախորդ իշխանության աշխատանքի արդյունքները նսեմացնելու, նրանց պատժելու հիմքով, կեղծ բարեփոխումներ և կեղծ արդարադատություն։
Գաղափարակիցների անարդյունավետ թիմ, որը, որպես կանոն, գրեթե չունի պետական աշխատանքի փորձ, սակայն ավելի շատ ունի հասարակական հատվածում աշխատանքի փորձառություն, թիմ, որն ավելի շատ կողմնորոշված է դեպի արտաքին ուժեր և արտաքին գործընկերներ․ կեղծ թիմ և կեղծ գործընկերներ։
Սոցիալական ցանցերը՝ որպես հաղորդակցության մեխանիզմ, ԶԼՄ-ները վերահսկողության տակ պահելու ձգտում, կեղծ լիբերալիզմ, կեղծ հանդուրժողականություն։
Քաղաքական գործիչները պետք է հասկանան՝ սոցիալական ցանցերը հավասարապես կարող են օգնել և՛ իշխանության գալ, և՛ կորցնել այն։ Սոցցանցերը կարող են փոխարինել իրական աշխարհը վիրտուալ աշխարհով, կեղծ իրականությամբ, դրանք կարող են նվազեցնել քաղաքական գործիչների ադեկվատության մակարդակը։ Պետք է գտնել քաղաքական գործիչների՝ սոցցանցերից իռացիոնալ կախվածության մակարդակը նվազեցնելու ճիշտ լուծումը և խուսափել սոցցանցերից կախված պետական գործիչների սերնդի ձևավորման հեռանկարից։ Պետք է կանգնեցնել այն գործընթացը, երբ ադեկվատ քաղաքական ու պետական գործիչները և՛ս սոցցանցերի և պոպուլիզմի ազդեցության տակ կորցնում են սեփական ողջամտությունը, անհատականությունն ու բարեխղճությունը։
Ակնհայտ է նաև, որ դեռևս մարդկությունը չի գտել մարդկանց համակեցության կազմակերպման ավելի ռացիոնալ ձև, քան պետությունն է: Միևնույն ժամանակ պատրաստ չէ հրաժարվել սոցցանցերից և հաղորդակցության ժամանակակից միջոցներից։ Նման իրավիճակում ցանկացած երկրի համար հարկավոր է գտնել սոցիալական առաջընթացի այս ինստիտուտների զարգացման օպտիմալ ձևաչափերը։ Չլինելով սոցցանցերի հարցում մասնագետ՝ կուզենայի կանգ առնել ժամանակակից պետության մասին իմ պատկերացումների վրա։ Այս դեպքում նույնպես կարող եմ ասել, որ մարդկության զարգացման ժամանակակից միտումները հանգեցրել են նրան, որ ձևավորվել է նոր տիպի պետության հրամայականը։ Խոսքը ոչ թե ուժեղ կամ ամուր պետության, այլ՝ արդար պետության մասին է։ Ուժեղ և ամուր պետությունն արդեն նույնականացվում է ավտորիտարիզմի, մարդու հասարակական-տնտեսական գործունեության բոլոր ոլորտների առավելագույն պետական վերահսկողության, երբեմն՝ պետական շահի նկատմամբ անհատական և հասարակական շահի ստորադասման ժամանակաշրջանի հետ։ Ուժեղ պետությունը անցյալի մոդելն է, արդար պետությունը՝ զարգացման մոդելը:
Նկարագրված ժամանակակից հասարակական տրամադրությունների և պետության մասին պատկերացումների շարքից միակ բացառությունը այն իրավիճակն է, երբ պետական պոպուլիզմի վայրիվերումներով անցած երկրում օբյեկտիվորեն կարող է ձևավորվել նախ և առաջ խիստ կազմակերպված պետություն ունենալու պահանջարկ և անհրաժեշտություն։
Կարելի է առանձնացնել արդար պետության երեք հիմնական գործառույթ, որոնց շուրջ երկրի բոլոր ադեկվատ հասարակական-քաղաքական ուժերին կոչ եմ անում երկխոսություն սկսել․
պետությունը՝ որպես կարգավորող մարմին,
պետությունը՝ որպես կարգի պահապան
պետությունը՝ որպես գործատու
Հաշվի առնելով վերջին ժամանակաշրջանի զարգացումները՝ առաջարկում եմ սկսել «պետության՝ որպես գործատուի» գործառույթից։
Շատերի համար կարող է տարօրինակ և ինչ-որ տեղ անհասկանալի թվալ հարցի նման ձևակերպումը, քանի որ կենցաղային մակարդակում մենք գործատուին ավելի շատ ասոցացնում ենք մասնավոր հատվածի հետ։ Բայց իրականում, եթե ելնենք բացառապես աշխատավարձերի ֆինանսավորման աղբյուրներից, ակնհայտ է, որ աշխատավարձերի համար ֆինանսների ամենամեծ մասնաբաժինը դուրս է գալիս պետական բյուջեից, հետևաբար՝ պետությունը կարելի է համարել Հայաստանի ամենախոշոր գործատուն։ Պետությունը աշխատանքի է ընդունում, աշխատանքից հեռացնում, աշխատավարձ վճարում ուսուցիչներին, բժիշկներին, պետական ծառայողներին, զինվորականներին, իրավապահ համակարգի աշխատողներին և շատ այլ շրջանակների անձանց։ Ընդհանուր առմամբ՝ պետության շնորհիվ Հայաստանում ուղղակի աշխատանքով են ապահովված հարյուր հազարավոր մարդիկ։
Պետական կառույցները միշտ հանրային գիտակցության մեջ ընկալվել են որպես գործազրկության խնդրի հաղթահարման հնարավորություն՝ աշխատավարձերի և հաստիքների ավելացման միջոցով, հատկապես՝ կրթական, առողջապահական հաստատություններում և սոցիալական նշանակության կազմակերպություններում։ Կարելի է փաստել, որ պետությունը վերջին 15-20 տարում միշտ փորձել է գտնել գործազրկության կրճատման և համապատասխան հաստատություններում աշխատանքի որակի բարելավման խնդիրների օպտիմալ լուծում: Սա հատկապես եղել և մնում է արդիական՝ դպրոցների և առողջապահական հաստատությունների պարագայում։ Այստեղ միշտ առաջանում է առաջնահերթության հարցը․ ի՞նչն է ավելի կարևոր՝ ապահովել կրթության կամ առողջապահական ծառայությունների պատշաճ որա՞կ, այդ թվում՝ ուսուցիչների և բժիշկների աշխատավարձերի և նրանց որակավորման բարձրացման միջոցով, թե՞ լուծել սոցիալական բնույթի խնդիր՝ պահպանելով բնակչության զբաղվածությունը։ Ինչպես ցույց են տալիս երկրում տեղի ունեցող վերջին գործընթացները, այս խնդրի լուծման համար համապատասխան կամք դրսևորելու համարձակությունը չէր բավարարում ո՛չ միայն նախկին, այլև ներկայիս պոպուլիստական, «ժողովրդական» իշխանություններին։
Միաժամանակ պետությունը, ի դեմս Կառավարության, ի տարբերություն այլ գործատուների, ինքն էլ աշխատանքի է վերցված հասարակության կողմից, որպեսզի համապատասխան ծառայություններ մատուցի։ Հենց այս համատեքստում միշտ ի հայտ է գալիս քաղաքական նպատակահարմարության հարցը, օրինակ՝ դպրոցների, բժշկական, մշակութային և սպորտի հաստատությունների փակումը՝ նրանց աշխատանքի անարդյունավետության կամ անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցների բացակայության պատճառով։ Սակայն ի տարբերություն մասնավոր գործատուների, պետությունը նման դեպքերում պարտավոր է բացատրություն տալ, նախօրոք տեղեկացնել հասարակությանը, ինչու չէ, նաև՝ համոզել իրենց որոշումների ճշմարտացիությունն ու նպատակահարմարությունը նրանց, ովքեր իրենց աշխատանքի են ընդունել, այսինքն՝ համապատասխան քաղաքների և գյուղերի բնակիչներին։ Ընդ որում, նման հարցերում երբեք չի կարելի հույսը դնել վարկանիշի վրա, դրանք շատ անհատական և նուրբ հարցեր են։
Պետության՝ որպես գործատուի գործառույթի քննարկման մյուս ասպեկտը Հայաստանում բարձրագույն կրթության բարեփոխումն է։ Ուշադրություն դարձրեք Հայաստանում առկա մեծ թվով բուհերի և այն մասնագիտությունների ցանկի վրա, որոնք վերջիններս դասավանդում են։ Որպես գործատու՝ պետությունը պետք է նաև վստահ լինի, որ իր աշխատանքը շուկայում պահանջարկ ունի։ Պատկերացրեք մասնավոր արտադրողի, որն արտադրում է ապրանք կամ մատուցում ծառայություններ, որոնք շուկայում պահանջարկ չեն վայելում։ Այդպիսիք կսնանկանան և կդադարեցնեն իրենց գործունեությունը։ Այդպես էլ պետությունը պետք է հասկանա, օրինակ, թե երկրին ինչ ուղղվածության ու ինչ քանակի մասնագետներ են հարկավոր, նպատակաուղղված պատրաստի վերջիններիս և դուրս բերել աշխատաշուկա։ Մենք պետք է ուշադրություն դարձնենք, թե ինչպիսին է պրոֆեսիոնալ պատրաստվածության մակարդակը, այսինքն` ինչպիսին է ապագա մասնագետների որակը, մեզ պետք է անհանգստացնի, թե որքանով են բուհերում ծրագրերը, ուսման որակի վերահսկման մեխանիզմները, ուսուցման գործընթացը համապատասխանում ժամանակակից միջազգային ստանդարտներին և մոտեցումներին։ Փոխարենը՝ մեր երկրում, որտեղ օբյեկտիվորեն շարունակվում են օրակարգային մնալ ազգային ինքնության, ազգային մշակույթի ինքնաբավության և ավանդույթների պահպանման խնդիրները, քննարկվում են բուհերում հայոց լեզվի և հայ ժողովրդի պատմության դասավանդումը սահմանափակելու հարցերը։
Ինչո՞ւ եմ հիմնական ուշադրությունը կենտրոնացնում բուհերի վրա։ Միայն այն պատճառով, որ մենք արդեն կորցնում ենք տարածաշրջանում մեր պայմանական մրցակցային առավելություններից մեկը՝ Հայաստանի ճանաչումը, որպես բնակչության կրթական բարձր մակարդակ ունեցող երկիր, որի ամենամեծ արժեքը որակյալ մարդկային կապիտալն է։
Չխորանալով մանրամասների մեջ՝ առաջարկում եմ առանձնացնել ևս մի քանի թեմա և հարց՝ պետության՝ որպես գործատուի գործառույթի օպտիմալությունը հասկանալու նպատակով։
Պետությունը վատ գործարար է։ Սա աքսիոմ է, հետևաբար՝ շատ կառավարություններ վարում են տարատեսակ ծառայությունների մատուցման և արտադրական գործունեության հարցում պետական ներգրավվածությունը նվազեցնելու քաղաքականություն: Որքանո՞վ է այս միտումը պահպանվում Հայաստանում ո՛չ միայն պետության, այլև՝ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, հատկապես՝ խոշոր քաղաքների մակարդակում։ Օրինակ՝ Երևանում նոր համայնքային ձեռնարկությունների ստեղծումը, որոնց մատուցած ծառայությունները կարող են մատուցել նաև մասնավոր ձեռնարկությունները։ Արդյո՞ք դա նպաստում է բարենպաստ մրցակցային և ներդրումային միջավայրի, կոռուպցիայի դեմ պայքարի օպտիմալ պատկերացումներին։ Նախկինում մենք քննարկում էինք բիզնեսի առանձին ոլորտների հնարավորությունների կենտրոնացման կամ մենաշնորհային կարգավիճակի բացասական հետևանքները, այժմ մենք պետք է մտածենք պետության կողմից շուկայից մասնավոր ձեռնարկություններին դուրս մղելու հարցի մասին։ Պետությունը սկզբունքորեն չպետք է մրցի մասնավոր բիզնեսի հետ, եթե խոսքը բնական մենաշնորհների մասին չէ։
Պրոֆեսիոնալ և մանրամասն քննարկման առանձին և հատուկ թեմա պետք է լինեն պետական ծառայության հարցերը։ Ցանկացած արդյունավետ պետություն, նախևառաջ, դրսևորվում է իր պաշտոնատար անձանց ապարատով և նրանց՝ հանրային շահին ծառայելու ավանդույթներով: Սա մի թեմա է, որի շուրջ քննարկումները երբեք չպետք է դադարեն, պետական ծառայությունը հարկավոր է միշտ կատարելագործել և ամրապնդել։ Պետք է հասկանալ և ելնել նրանից, որ մարդկանց այս խմբին կամ ծառայության այս տեսակին հատուկ է պահպանողականությունը։ Հայաստանի պետական ապարատի նկատմամբ քննադատական վերաբերմունքի առկայությամբ հանդերձ՝ պետք է ընդունել, որ այն անցել է ձևավորման դժվար, բայց արժանի ճանապարհ: Ընդ որում, պետք է նկատի ունենալ, որ Հայաստանի ժամանակակից պետական ծառայությունը ձևավորվել է հին՝ կուսակցական-տնտեսական խորհրդային կառավարման ապարատի փլուզման և լիբերալ, ժողովրդավարական արժեքներ կրող նոր սերնդի ձևավորման հանգույցում։ Միգուցե հենց այդ սիմբիոզն է ժամանակին թույլ տվել խուսափել պետական կառավարման մարմինների աշխատանքի ձախողումից և սկսել պետական ծառայության կայուն համակարգի ձևավորումը: Հենց այս անցումային ժամանակաշրջանի առանձնահատկությամբ կարելի է բացատրել պետական ծառայության անցնող շատ անձանց հանրային ընկալումներում և մոտիվացիայում գերակայող հետևյալ մոտեցումը․ պետական աշխատանքը սեփական բարեկեցությունը բարելավելու հնարավորություն է։ Ինչպե՞ս ենք փոխելու պետական աշխատողների աշխատանքում առկա այս կարծրատիպերն ու մոտեցումները։
Մեր նման երկրներում միշտ արդիական կլինի հարցը, թե պետությունը ավելի շատ ո՞ւմ համար պետք է հոգ տանի և ստեղծի աշխատանքի համար առավելագույն հարմար պայմաններ․ պետական ծառայողների՞, ուսուցիչների՞, բժիշկների՞, թե՞ զինվորականների համար։ Ժամանակակից բյուրոկրատիայի զարգացման պատմությունը ցույց է տալիս, որ մեծ մասամբ պատասխանը սովորաբար պաշտոնյաների օգտին է։ Սակայն այս իրավիճակը ունի օբյեկտիվ բացատրություն։ Նախ՝ խաղի կանոնները միշտ մշակում և ներկայացնում են պաշտոնյաները։ Երկրորդ, պաշտոնյաները ծառայության բնույթով պայմանավորված, միշտ պարտավոր են մտածել այլոց մասին, հետևաբար պատասխանատվության մակարդակը և նրանց պարտականությունների ծավալը շատ ավելի մեծ է։ Հայաստանում, բացի պաշտոնյաների, հատկապես նրանց վարձատրության համար պատշաճ աշխատանքային պայմաններ ձեռք բերելու օբյեկտիվ խնդիրներից, առկա է նաև հարցի բարոյական կողմը․ երկրում իշխանությունները միշտ պաշտոնյաների աշխատավարձերի մակարդակը կապել են զինծառայողների աշխատավարձի մակարդակի հետ։ Դրանք հանդիսացել են մեկը մյուսին պայմանավորող գործոններ։ Պե՞տք է արդյոք, որ այսուհետ ևս աշխատի այս զսպող գործոնը։
Վերջնական որոշում պետք է գտնվի նաև պետական պաշտոնյաների, առաջին հերթին՝ բարձրաստիճան պաշտոնյաների համար որոշ լրացուցիչ երաշխիքների կամ աշխատանքային պայմանների վերաբերյալ հարցերի շուրջ։ Խոսքը սոցիալիստական դարաշրջանից պահպանված այնպիսի երևույթների մասին է, ինչպիսիք են հսկայական թվով ծառայողական մեքենաները, պետական առանձնատները և ամառանոցները, պաշտոնյաների պաշտպանության կազմակերպման համակարգը և այլն:
Փոքրիկ Հայաստանում պետք է գտնել ավելի գործուն մեխանիզմներ և նորմեր, որոնք կկարգավորեն ծանոթների և բարեկամների՝ պետական ծառայության անցնելու խնդիրը։ Հենց այս վերջին խնդրի համատեքստում հարկավոր է հմտորեն պայքարել այն արմատավորված ավանդույթի դեմ, երբ խնդիրները լուծվում են նախ և առաջ ծանոթների և հարազատների միջոցով, հետո միայն՝ պաշտոնական խողովակներով և կանոններով, ինչպես նաև նորմալ են համարվում բացի պաշտոնական աշխատավարձից միշտ լրացուցիչ «կողմնակի» եկամուտ ունենալը։
Շատերին կարող է տարօրինակ թվալ իմ հաջորդ հարցադրումը․ որքանո՞վ են սոցիալական ցանցերը արդյունավետ ազդում պետական պաշտոնյաների գործունեության վրա։ Սակայն գործատուի տեսանկյունից այս հարցը բավականին ակտուալ է՝ հաշվի առնելով այն, թե որքա՞ն ժամանակ են պետական ծառայողներն անցկացնում սոցցանցերում, արդյո՞ք դա աշխատանքային ժամերի հաշվին է տեղի ունենում, ինչպե՞ս են սոցցանցերն ազդում գործադիր կարգապահության, պետական ծառայողների աշխատանքի արդյունավետության, պաշտոնյաների աշխատանքի կազմակերպման և մոտիվացիայի շատ այլ հանգամանքների վրա։ Այս հարցերի ի հայտ գալը նույնպես ժամանակակից միտումների և գործընթացների հետևանք է, առավել ևս, որ երկրի ղեկավարությունը սոցցանցերում իր ակտիվ վարքագծով խրախուսում է նաև մյուսներին։ Ինչպե՞ս սահմանազատել ծառայողական, անձնական և սոցիալական ժամանակը, որտե՞ղ է անցնում ժամանակակից մարդու համար ծառայողական, անձնական և սոցիալական տարածքի սահմանը։
Վերջապես վերջին ասպեկտը, որի մասին պետք է մտածել և ձևավորել դրական ավանդույթներ, այն է՝ երբ պետությունն ինքն է մյուսների համար հանդես գալիս որպես արդար, հոգատար ու կանխատեսելի գործատուի օրինակ և նմուշ։ Գործող օրենսդրության նորմերի պահպանումը, հարգանքը պետական աշխատակիցների իրավունքների նկատմամբ, արժանապատիվ ծառայության համար պայմանների ստեղծումը, սրանք նաև լրացուցիչ երաշխիքներ են, որ պետական ապարատը աշխատի հավատարմորեն և նվիրված։
Հետագայում նաև «Պետությունը որպես կարգավորող» և «Պետությունը որպես կարգի պահապան» բաժինների համար ունիվերսալ բնույթի խնդիրներ կցանկանայի առաջարկել որոշ ընդհանուր թեմաներ․
1. Ինչպե՞ս պետք է պետությունն առնչվի գործազրկության և զբաղվածության խնդրին: Անդրադառնալով այս բաժնի ամենաառաջին հարցին՝ արդյո՞ք պետությունը պետք է իր հիմնարկների միջոցով լուծի բնակչության զբաղվածության խնդիրը, կցանկանայի քննարկման առարկա դարձնել հետևյալ մոտեցումը․ գործազրկության խնդիրը լուծել՝ նշանակում է քաղաքացիներին մասնագիտական գործունեություն ծավալելու հնարավորություն ընձեռել՝ ուսուցչին՝ դպրոցում, բժշկին՝ հիվանդանոցում կամ պոլիկլինիկայում և այլն։ Իսկ բնակչության զբաղվածության հարցը պետք է դիտարկել ա՛յն քաղաքացիների սոցիալ-հոգեբանական կենսապայմանների բարելավման համատեքստում, որոնք, օբյեկտիվ պատճառներով չեն կարող ունենալ որակավորում պահանջող աշխատանք։ Մեր շատ քաղաքացիների համար զբաղվածությունը, նյութականից բացի, նաև սոցիալիզացիայի խնդիր է լուծում․ կոլեկտիվ մուտք գործելու հնարավորություն է, շփում, ամենօրյա հոգսերից և խնդիրներից ազատվելու միջոց: Ի՞նչ կարող է և պետք է անի պետությունը՝ զբաղվածության հարցի առավելագույնս արդյունավետ լուծման համար, օրինակ՝ այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են թեթև արդյունաբերությունը, ոսկերչությունը, գյուղատնտեսական վերամշակումը, որտեղ հնարավոր է նվազագույն ներդրումներով հասնել ավելի շատ աշխատատեղերի ստեղծման:
2. Կոռուպցիայի և լիազորությունների չարաշահման դեմ արդյունավետ պայքարի հարցը: Անհրաժեշտ է հստակ սահմանել կոռուպցիան ծնող բոլոր պատճառները և դրա դեմ պայքարի առավել ընդունելի ձևերը: Պետության` որպես գործատուի համար, իր գործառույթը կատարելիս պետք է որպես խնդիր առանձնացնել մոտիվացիայի հարցերը, հատկապես՝ աշխատավարձերի և կարիերայի աճի, պետական ծառայողների որակավորման բարձրացման առումով: Մյուս բոլոր ասպեկտներում ակտուալ են դառնում պետության կողմից խաղի ազնիվ, թափանցիկ և հասանելի կանոնների հաստատման, ինչպես նաև՝ բոլոր քաղաքացիների համար հավասար իրավունքների և հնարավորությունների ապահովման հարցերը:
3. Հաշվի առնելով հասարակության մեծ մասի մոտ մշտական բացասական տրամադրությունները՝ կրթության և առողջապահական համակարգերի նկատմամբ, պետությունը՝ որպես գործատու, պետք է մտածի պետական կրթական և բժշկական հաստատություններում համապատասխան ծառայությունների մատուցման համար առավել բարենպաստ պայմաններ ստեղծելու մասին: Ի՞նչ պետք է արվի հանրային ծառայությունների որակից բնակչության գոհունակությունը բարձրացնելու համար: Արդյո՞ք բժշկական ապահովագրության նոր հարկի ներդրումը կփոխի իրավիճակը, որքա՞ն ժամանակ կշարունակվի ավագ դպրոցում ուսումնական գործընթացը կազմակերպելու անարդյունավետ պրակտիկան, և ինչպե՞ս պետք է կառուցվի միջին մասնագիտական կրթության համակարգը:
Այստեղ ներկայացված են առաջարկներ, որոնք հարկավոր է քննարկել։ Դրանցից շատերը ոչ ստանդարտ են, կարող են հակասական արձագանքի արժանանալ։ Սակայն ավելի լավ է այդպես, քան այն կիսագողական բազարը, որ առկա է մեր երկրում։
Խնդրում եմ իմ առաջարկությունները և ձևակերպումներն ընդունել որպես շատ նախնական և ավելի մանրամասն ուսումնասիրություն պահանջող: Վստահ եմ, որ այստեղ գրվածը արդիական է ոչ միայն ներկայիս իշխանությունների, այլև՝ մեր երկրի ապագա կառավարությունների համար:
Հոդվածի ամբողջական տարբերակը ներկայացված է «Գոլոս Արմենիի» թերթում։
ՕՐՎԱ ԿԱՐԵՎՈՐ
Տեսանյութեր
Ցեղաuպանnւթյան ժխտումը քրեորեն պատժելի է, իսկ զnhերի անունները ճշտելը՝ հիմարություն․ Սերժ Սարգսյան
Սերժ Սարգսյանը հարգանքի տուրք է մատուցել Հայոց ցեղաuպանnւթյան զոհերի հիշատակին
Ցանկացած հարցի լուծում Երևանում է, ոչ թե Տավուշի գյուղերում. Մեսրոպ Առաքելյան
Ռուբեն Վարդանյանը Բաքվի բանտից զանգահարել է հարազատներին ու ասել՝ մենակ ճնշում են չափում․ Ռուբեն Հայրապետյան
Ինձ հավաստիացրել են, որ սահմանազատումից հետո բնակիչների բոլոր իրավունքները երաշխավորելու ակտիվ աշխատանքներ են տարվում․ ՄԻՊ
Սրանք դեռ ծաղիկներն են, երբ անկլավները տա, Կիրանց, Ոսկեպար, Բաղանիս գյուղերը դատարկվելու են, Ադրբեջանն էլ դուրս է գալու դեպի գազամուղ ու Լոռի․ Հրանտ Բագրատյան
Ինչպես է Աննա Հակոբյանն արձագանքում Ծիծեռնակաբերդում ցուցարարարների վանկարկումներին
Արիությանը վախկոտություն մի խառնեք․ մեր պատգամն ենք բերում իշխանություններին․ Գարեգին Բ
Փաշինյանը, Խաչատուրյանը և Սիմոնյանը հարգանքի տուրք են մատուցել՝ Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին
Ինեկոբանկն ԻնեկոՄարդկանց աչքերով՝ դռներից ներս
Մտավախություն ունեմ, որ մյուս տարի կամ վաղը Փաշինյանի ուղերձում ցեղասպանություն տերմինը չի լինի․ Վարուժան Գեղամյան
Հայելային պահանջ ներկայացրեք, ասեք Բաքվին՝ դուրս արի Ջողազի ջրամբարից, Ջերմուկից․ Արթուր Խաչատրյանը՝ Մարիա Կարապետյանին
Ժողովուրդն անտարբեր է, ընդիմությունն անկարող է, իշխանությունն էլ` թրքամետ. Էդուարդ Շարմազանով
Պատահական չէ, որ Վեհափառին ռևանշիստ են անվանում և՛ ադրբեջանական վերնախավը, և՛ Հայաստանի որոշ իշխանական այրեր. Միքայել Մալխասյան
ՀՀ-ն չի պատրաստվում պшտերազմել ԼՂ-ի համար․ Նիկոլ Փաշինյան
ՀԱՊԿ-ից ՀՀ-Ադրբեջան սահման պիտի գային ոչ թե որպես խաղաղապահ, այլ՝ ՀՀ-ի դաշնակից. Փաշինյան
Հնարավոր է մինչև տարեվերջ Հայաստանին սպառնա Արցախի ճակատագիրը, եթե այսպես շարունակվի․ Էդգար Ղազարյան
Digitain-ը և Skill-ը CCF-ին կստեղծեն «Սերունդների ձայնը» ամենամեծ ինտերակտիվ ինստալյացիան ՀՀ-ում
Փաշինյանը փորձեց բասկետբոլ խաղալ, խոսեց կախիչների մասին․ նա Մեդովկայի նորակառույց դպրոցում էր
ՀՀ-ն ու Ադրբեջանը հաստատեցին միմյանց տարածքային ամբողջականության ճանաչումը. Փաշինյան
Ադրբեջանը, ՀՀ իշխանության հետ միասին,ստեղծում էր հիմքեր խաղաղապահների դուրսբերման համար. Մելքոնյան
Մենք առաջնագիծ չունենք, ունենք սահման, ամբողջ ծառայության տրամաբանությունը պետք է փոխվի. Փաշինյան
Դեմ ենք միջազգային սահմանների փոփոխմանը, աջակցում ենք ՀՀ տարածքային ամբողջականությունը.Իրանի դեսպան
Ադրբեջանը երեք լքված գյուղատեղիի խնդիր չի լուծում, սա միակողմանի զիջում է. Վարդան Ոսկանյան
Խաղաղապահների՝ Արցախից դուրս գալը կարող է փոխկապակցված լինել Իրան-Իսրայել լարվածության հետ. Ստեփան Դանիելյան
«Թող ինքը մենակ ուրախանա». քաղաքացիները՝ Փաշինյանի՝ Ադրբեջանի հետ հարևանություն անելու խոսքերի մասին
Evocabank-ը հրավիրում է CCF-ի իր տաղավար՝ ծանոթանալու իր թիմին և ազատ աշխատատեղերին
Մարդը, կոռուպցիայի ակունքին նստած, ասում է շուտ արա, գնա, որ մենք մեր գործն անենք. Փաշինյան
Մեր մտածածն այն է, որ ասեք՝ վայ, ինչ լավ է, որ 50 մետր այն կողմ Ադրբեջանն է․ Փաշինյանը՝ Կիրանցում
Սահմանին անցակետ կլինի․ կուզե՞ք կշփվեք, չեք ուզի՝ ոչ էլ կշփվեք․ Փաշինյանը՝ բերքաբերցիներին
ՀՀ ոչ խելացի իշխանության դեպքում Իրանը պոտենցիալ հնարավորությունից պոտենցիալ վտանգի կարող է վերածվել․ Կարեն Բեքարյան
Պետական քաղաքականությունն ուղղված է տնտեսությունը վերջնականապես փլուզելուն․ քննարկում՝ «Անվտանգություն և տնտեսական զարգացում» թեմայով
Հայաստանի ամենամեծ ուսանողական կառույցը՝ ԵՊՀ ուսանողական խորհուրդը, տոնում է հիմնադրման 30-ամյակը
ԱրարատԲանկի հովանավորությամբ Մատենադարանի ձեռագրերի կենսաբանական հետազոտությունների լաբորատորիան կարդիականացվի ու կվերազինվի․ հուշագիրն արդեն ստորագրված է
Կայացել է «Armflix»-ի «Տանդեմ» սերիալի առաջին 3 սերիայի ցուցադրությունը և տրվել է հայկական ամենախոշոր մեդիապլատֆորմի մեկնարկը
Նարեկ Սամսոնյանն ու Վազգեն Սաղաթելյանը խղճի բանտարկյալ են, քրեական օրենսգիրք չեն խախտել. Ռաֆայել Իշխանյան
Ղազախստանը պատրաստ է բանակցությունների համար հարթակ տրամադրել Հայաստանին և Ադրբեջանին. Տոկաև
«Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը կարող է արմատապես փոխել իրավիճակը տարածաշրջանում. Նիկոլ Փաշինյան
Լիզինգի հետ կապված լավագույն առաջարկները՝ մեկ վայրում․ Leasing Expo 2024-ը բացել է իր դռները
LEASING EXPO 2024․ 100-ից ավելի ընկերություններ կներկայանան հատուկ առաջարկներով
- 17:50 • 24.04.24 Ցեղաuպանnւթյան ժխտումը քրեորեն պատժելի է, իսկ զnhերի անունները ճշտելը՝ հիմարություն․ Սերժ Սարգսյան
- 17:49 • 24.04.24 Սերժ Սարգսյանը հարգանքի տուրք է մատուցել Հայոց ցեղաuպանnւթյան զոհերի հիշատակին
- 16:20 • 24.04.24 Ցանկացած հարցի լուծում Երևանում է, ոչ թե Տավուշի գյուղերում. Մեսրոպ Առաքելյան
- 15:48 • 24.04.24 Ռուբեն Վարդանյանը Բաքվի բանտից զանգահարել է հարազատներին ու ասել՝ մենակ ճնշում են չափում․ Ռուբեն Հայրապետյան
- 15:46 • 24.04.24 Ինձ հավաստիացրել են, որ սահմանազատումից հետո բնակիչների բոլոր իրավունքները երաշխավորելու ակտիվ աշխատանքներ են տարվում․ ՄԻՊ
- 15:31 • 24.04.24 Սրանք դեռ ծաղիկներն են, երբ անկլավները տա, Կիրանց, Ոսկեպար, Բաղանիս գյուղերը դատարկվելու են, Ադրբեջանն էլ դուրս է գալու դեպի գազամուղ ու Լոռի․ Հրանտ Բագրատյան
- 14:42 • 24.04.24 Ինչպես է Աննա Հակոբյանն արձագանքում Ծիծեռնակաբերդում ցուցարարարների վանկարկումներին
- 14:31 • 24.04.24 Արիությանը վախկոտություն մի խառնեք․ մեր պատգամն ենք բերում իշխանություններին․ Գարեգին Բ
- 10:33 • 24.04.24 Փաշինյանը, Խաչատուրյանը և Սիմոնյանը հարգանքի տուրք են մատուցել՝ Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին
- 22:11 • 23.04.24 Ինեկոբանկն ԻնեկոՄարդկանց աչքերով՝ դռներից ներս
- 20:32 • 23.04.24 Մտավախություն ունեմ, որ մյուս տարի կամ վաղը Փաշինյանի ուղերձում ցեղասպանություն տերմինը չի լինի․ Վարուժան Գեղամյան
- 16:03 • 23.04.24 Հայելային պահանջ ներկայացրեք, ասեք Բաքվին՝ դուրս արի Ջողազի ջրամբարից, Ջերմուկից․ Արթուր Խաչատրյանը՝ Մարիա Կարապետյանին
- 16:01 • 23.04.24 Ժողովուրդն անտարբեր է, ընդիմությունն անկարող է, իշխանությունն էլ` թրքամետ. Էդուարդ Շարմազանով
- 16:00 • 23.04.24 Պատահական չէ, որ Վեհափառին ռևանշիստ են անվանում և՛ ադրբեջանական վերնախավը, և՛ Հայաստանի որոշ իշխանական այրեր. Միքայել Մալխասյան
- 10:47 • 23.04.24 ՀՀ-ն չի պատրաստվում պшտերազմել ԼՂ-ի համար․ Նիկոլ Փաշինյան
- 10:47 • 23.04.24 ՀԱՊԿ-ից ՀՀ-Ադրբեջան սահման պիտի գային ոչ թե որպես խաղաղապահ, այլ՝ ՀՀ-ի դաշնակից. Փաշինյան
- 00:33 • 23.04.24 Հնարավոր է մինչև տարեվերջ Հայաստանին սպառնա Արցախի ճակատագիրը, եթե այսպես շարունակվի․ Էդգար Ղազարյան
- 15:51 • 22.04.24 Digitain-ը և Skill-ը CCF-ին կստեղծեն «Սերունդների ձայնը» ամենամեծ ինտերակտիվ ինստալյացիան ՀՀ-ում
- 15:11 • 20.04.24 Փաշինյանը փորձեց բասկետբոլ խաղալ, խոսեց կախիչների մասին․ նա Մեդովկայի նորակառույց դպրոցում էր
- 14:56 • 20.04.24 ՀՀ-ն ու Ադրբեջանը հաստատեցին միմյանց տարածքային ամբողջականության ճանաչումը. Փաշինյան
- 14:55 • 20.04.24 Ադրբեջանը, ՀՀ իշխանության հետ միասին,ստեղծում էր հիմքեր խաղաղապահների դուրսբերման համար. Մելքոնյան
- 14:42 • 20.04.24 Մենք առաջնագիծ չունենք, ունենք սահման, ամբողջ ծառայության տրամաբանությունը պետք է փոխվի. Փաշինյան
- 14:30 • 20.04.24 Դեմ ենք միջազգային սահմանների փոփոխմանը, աջակցում ենք ՀՀ տարածքային ամբողջականությունը.Իրանի դեսպան
- 12:15 • 20.04.24 Ադրբեջանը երեք լքված գյուղատեղիի խնդիր չի լուծում, սա միակողմանի զիջում է. Վարդան Ոսկանյան
- 21:01 • 19.04.24 Խաղաղապահների՝ Արցախից դուրս գալը կարող է փոխկապակցված լինել Իրան-Իսրայել լարվածության հետ. Ստեփան Դանիելյան
- 15:42 • 19.04.24 «Թող ինքը մենակ ուրախանա». քաղաքացիները՝ Փաշինյանի՝ Ադրբեջանի հետ հարևանություն անելու խոսքերի մասին
- 15:26 • 19.04.24 Evocabank-ը հրավիրում է CCF-ի իր տաղավար՝ ծանոթանալու իր թիմին և ազատ աշխատատեղերին
- 14:33 • 18.04.24 Մարդը, կոռուպցիայի ակունքին նստած, ասում է շուտ արա, գնա, որ մենք մեր գործն անենք. Փաշինյան
- 14:33 • 18.04.24 Մեր մտածածն այն է, որ ասեք՝ վայ, ինչ լավ է, որ 50 մետր այն կողմ Ադրբեջանն է․ Փաշինյանը՝ Կիրանցում
- 14:16 • 18.04.24 Սահմանին անցակետ կլինի․ կուզե՞ք կշփվեք, չեք ուզի՝ ոչ էլ կշփվեք․ Փաշինյանը՝ բերքաբերցիներին
- 20:41 • 17.04.24 ՀՀ ոչ խելացի իշխանության դեպքում Իրանը պոտենցիալ հնարավորությունից պոտենցիալ վտանգի կարող է վերածվել․ Կարեն Բեքարյան
- 17:44 • 17.04.24 Պետական քաղաքականությունն ուղղված է տնտեսությունը վերջնականապես փլուզելուն․ քննարկում՝ «Անվտանգություն և տնտեսական զարգացում» թեմայով
- 17:02 • 16.04.24 Հայաստանի ամենամեծ ուսանողական կառույցը՝ ԵՊՀ ուսանողական խորհուրդը, տոնում է հիմնադրման 30-ամյակը
- 16:13 • 16.04.24 ԱրարատԲանկի հովանավորությամբ Մատենադարանի ձեռագրերի կենսաբանական հետազոտությունների լաբորատորիան կարդիականացվի ու կվերազինվի․ հուշագիրն արդեն ստորագրված է
- 21:23 • 15.04.24 Կայացել է «Armflix»-ի «Տանդեմ» սերիալի առաջին 3 սերիայի ցուցադրությունը և տրվել է հայկական ամենախոշոր մեդիապլատֆորմի մեկնարկը
- 20:50 • 15.04.24 Նարեկ Սամսոնյանն ու Վազգեն Սաղաթելյանը խղճի բանտարկյալ են, քրեական օրենսգիրք չեն խախտել. Ռաֆայել Իշխանյան
- 11:58 • 15.04.24 Ղազախստանը պատրաստ է բանակցությունների համար հարթակ տրամադրել Հայաստանին և Ադրբեջանին. Տոկաև
- 11:51 • 15.04.24 «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը կարող է արմատապես փոխել իրավիճակը տարածաշրջանում. Նիկոլ Փաշինյան
- 18:17 • 13.04.24 Լիզինգի հետ կապված լավագույն առաջարկները՝ մեկ վայրում․ Leasing Expo 2024-ը բացել է իր դռները
- 23:14 • 12.04.24 LEASING EXPO 2024․ 100-ից ավելի ընկերություններ կներկայանան հատուկ առաջարկներով
Ամենից շատ կարդացված նյութեր Այսօր Երեկ Շաբաթվա
-
Տնտեսություն 09:52 • 24/04 «Մաքուր երկաթի գործարան»-ը ճգնաժամային վիճակում է․ Զանգեզուրի կոմբինատը դադարեցրել է մոլիբդենի մատակարարումը․ Hetq.am Տարիներ շարունակ գործարանի հումքի հիմնական մատակարար «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ն դադարեցրել է մոլիբդենի մատակարարումը գործարանին։ Գործարանը մատնվել է պարապուրդի:
-
Իրադարձային 13:49 • 24/04 Աննա Հակոբյանին Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրում դիմավորել են «Նիկոլ ցեղասպան» վանկարկություններով (տեսանյութ) Նրան հաջողվել է ծաղիկներ դնել անմար կրակի մոտ միայն ոստիկանների միջամտությունից հետո։ Թիկնապահի առաջարկին՝ հեռանալ, նա պատասխանեց մերժումով՝ հասկացնելով, որ միայն ծաղիկներ դնելուց հետո է լքելու հուշահամալիրը:
-
Իրադարձային 09:14 • 24/04 Այլևս երբեք․ մենք սա ուրիշներին չպետք է ասենք, այլ ինքներս մեզ, պետք է դադարենք հայրենիքի փնտրտուքը, որովհետև գտել ենք այդ հայրենիքը․ Փաշինյանի ուղերձը Այս իմաստով, չափազանց կարևոր եմ համարում Մեծ եղեռնի ներքին հայեցումը: Հայոց ցեղասպանության, Մեծ եղեռնի մասին խոսելիս մենք մշտապես հղում ենք անում արտաքին աշխարհին, խոսում արտաքին աշխարհի հետ, բայց մեր ներքին խոսակցությունն այս թեմայով այդպես էլ չի կայանում:
-
Քաղաքականություն 16:20 • 24/04 Չէի պատկերացնի, որ մի օր կուրախանանք, որ մեր երկրի ղեկավարը օգտագործել է Հայոց ցեղաuպանnւթյուն եզրույթը․ Սուրեն Մանուկյան Բացի այդ, աննախադեպ բան է տեղի ունեցել՝ Թուրքիայի նախագահը ուղղակիորեն հղում է կատարել Հայաստանի ղեկավարին, նման պրակտիկա չի եղել։ Իր երեկվա հարցազրույցում նա ասել է՝ նոր աշխարհ է կառուցվում և Փաշինյանը դա հասկանում է։
-
Իրադարձային 10:42 • 24/04 Հեռախոսազրույցի ընթացքում հորս ասածներից մենք ավելի շատ ենք անհանգստացել․ Ռուբեն Վարդանյանի որդու հարցազրույցը CNN-ին Հայրս՝ Ռուբեն Վարդանյանը, ապօրինի ձերբակալվել է ավելի քան 200 օր առաջ։ Դրանից առաջ էլ 120 հազար այլ հայերի հետ գտնվում էր ավելի քան 9-ամսյա շրջափակման մեջ։ Ձերբակալությունից հետո անձամբ ես հորս հետ խոսել եմ մեկ անգամ՝ նոյեմբերին։
-
Քաղաքականություն 13:06 • 24/04 Նա արդեն հատել է բոլոր կարմիր գծերը. Մատվիենկոն հանձնարարել է հարցում ուղարկել ՀՀ ԱԺ՝ կապված Ալեն Սիմոնյանի հայտարարությունների հետ ՌԴ Դաշնային խորհրդի նախագահ Վալենտինա Մատվիենկոն հանձնարարել է սենատորներին պատրաստել և հարցում ուղարկել Հայաստանի Ազգային ժողով՝ կապված խոսնակ ՀՀ ԱԺ խոսնակ Ալեն Սիմոնյանի հակառուսական հայտարարությունների հետ, հայտնում է ՏԱՍՍ-ը։
-
Քաղաքականություն 11:38 • 24/04 Սերունդներին պատերազմից պաշտպանելու ճանապարհը մեր ապագան միասին կառուցելն է. Էրդողանը 1915-ի պատմական իրողությունները ժխտող ուղերձ է հղել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հղել է Հայոց ցեղասպանության կապակցությամբ ապրիլքսանչորսյան ցավակցական ուղերձ, որը նա 2012 թվականից ի վեր հղում է Թուրքիայի Հայոց պատրիարքարանին և հայ համայնքին, հայտնում է agos.com.tr-ն։
-
Քաղաքականություն 13:12 • 24/04 Սրանք դեռ ծաղիկներն են, երբ անկլավները տա, Կիրանց, Ոսկեպար, Բաղանիս գյուղերը դատարկվելու են, Ադրբեջանն էլ դուրս է գալու դեպի գազամուղ ու Լոռի․ Հրանտ Բագրատյան (տեսանյութ) Հռչակագրում ասվում է, որ կողմերը ճանաչում են այն տարածքները, որոնք ունեին խորհրդային միության օրոք։ Խորհրդային միության օրոք նույն այդ անկլավը կամ Վերին Ոսկեպարը Ադրբեջանը ստորագրել և տվել է մեզ 1996-97 թթ-ին։
-
Քաղաքականություն 16:53 • 24/04 Կոչ ենք անում աջակցել Համատեղ պատմական հանձնաժողովի ստեղծման մեր առաջարկին և Հայաստանի հետ կարգավորման գործընթացին. Թուրքիայի ԱԳՆ Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է մի շարք պաշտոնյաների կողմնակալ հռետորաբանությունը 1915 թվականի իրադարձությունների վերաբերյալ, որոնք նրանք անվանել են «հայ ժողովրդի ցեղասպանություն»։
-
Քաղաքականություն 15:39 • 24/04 ՀՀ Սահմանադրությունը, որում ասվում է, որ «Ղարաբաղը Հայաստանի մաս է», անհամատեղելի է խաղաղության պայմանագրի հետ. Ալիևի ներկայացուցիչ Ադրբեջանի նախագահի հատուկ հանձնարարությունների գծով ներկայացուցիչ Էլչին Ամիրբեկովը հարցազրույց է տվել BBC-ին և մեկնաբանել է ապրիլի 23-ին Իլհամ Ալիևի հայտարարությունն այն մասին, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանն առավել քան երբևէ մոտ են խաղաղության պայմանագրի ստորագրմանը։
-
Իրադարձային 09:24 • 24/04 Հայաստանի կառավարիչներն այժմ էլ փորձում են մոռացության մատնել Հայոց ցեղասպանությունը, հայ ժողովրդի պայքարը որակում որպես սպառնալիք պետությանը․ Սերժ Սարգսյան Պատերազմի սպառնալիքով ու զանազան ճնշումներով Հայաստանի ներկայիս կառավարիչներին դարձնելով իրենց կամակատարը՝ Թուրքիան և Ադրբեջանը փորձում են օր առաջ ստանալ իրենց երազածը՝ ի հաշիվ հայ ժողովրդի և Հայաստանի:
-
Տնտեսություն 09:52 • 24/04 «Մաքուր երկաթի գործարան»-ը ճգնաժամային վիճակում է․ Զանգեզուրի կոմբինատը դադարեցրել է մոլիբդենի մատակարարումը․ Hetq.am Տարիներ շարունակ գործարանի հումքի հիմնական մատակարար «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ն դադարեցրել է մոլիբդենի մատակարարումը գործարանին։ Գործարանը մատնվել է պարապուրդի:
-
Իրադարձային 13:49 • 24/04 Աննա Հակոբյանին Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրում դիմավորել են «Նիկոլ ցեղասպան» վանկարկություններով (տեսանյութ) Նրան հաջողվել է ծաղիկներ դնել անմար կրակի մոտ միայն ոստիկանների միջամտությունից հետո։ Թիկնապահի առաջարկին՝ հեռանալ, նա պատասխանեց մերժումով՝ հասկացնելով, որ միայն ծաղիկներ դնելուց հետո է լքելու հուշահամալիրը:
-
Իրադարձային 09:14 • 24/04 Այլևս երբեք․ մենք սա ուրիշներին չպետք է ասենք, այլ ինքներս մեզ, պետք է դադարենք հայրենիքի փնտրտուքը, որովհետև գտել ենք այդ հայրենիքը․ Փաշինյանի ուղերձը Այս իմաստով, չափազանց կարևոր եմ համարում Մեծ եղեռնի ներքին հայեցումը: Հայոց ցեղասպանության, Մեծ եղեռնի մասին խոսելիս մենք մշտապես հղում ենք անում արտաքին աշխարհին, խոսում արտաքին աշխարհի հետ, բայց մեր ներքին խոսակցությունն այս թեմայով այդպես էլ չի կայանում:
-
Քաղաքականություն 16:20 • 24/04 Չէի պատկերացնի, որ մի օր կուրախանանք, որ մեր երկրի ղեկավարը օգտագործել է Հայոց ցեղաuպանnւթյուն եզրույթը․ Սուրեն Մանուկյան Բացի այդ, աննախադեպ բան է տեղի ունեցել՝ Թուրքիայի նախագահը ուղղակիորեն հղում է կատարել Հայաստանի ղեկավարին, նման պրակտիկա չի եղել։ Իր երեկվա հարցազրույցում նա ասել է՝ նոր աշխարհ է կառուցվում և Փաշինյանը դա հասկանում է։
-
Իրադարձային 10:42 • 24/04 Հեռախոսազրույցի ընթացքում հորս ասածներից մենք ավելի շատ ենք անհանգստացել․ Ռուբեն Վարդանյանի որդու հարցազրույցը CNN-ին Հայրս՝ Ռուբեն Վարդանյանը, ապօրինի ձերբակալվել է ավելի քան 200 օր առաջ։ Դրանից առաջ էլ 120 հազար այլ հայերի հետ գտնվում էր ավելի քան 9-ամսյա շրջափակման մեջ։ Ձերբակալությունից հետո անձամբ ես հորս հետ խոսել եմ մեկ անգամ՝ նոյեմբերին։
-
Քաղաքականություն 13:06 • 24/04 Նա արդեն հատել է բոլոր կարմիր գծերը. Մատվիենկոն հանձնարարել է հարցում ուղարկել ՀՀ ԱԺ՝ կապված Ալեն Սիմոնյանի հայտարարությունների հետ ՌԴ Դաշնային խորհրդի նախագահ Վալենտինա Մատվիենկոն հանձնարարել է սենատորներին պատրաստել և հարցում ուղարկել Հայաստանի Ազգային ժողով՝ կապված խոսնակ ՀՀ ԱԺ խոսնակ Ալեն Սիմոնյանի հակառուսական հայտարարությունների հետ, հայտնում է ՏԱՍՍ-ը։
-
Քաղաքականություն 11:38 • 24/04 Սերունդներին պատերազմից պաշտպանելու ճանապարհը մեր ապագան միասին կառուցելն է. Էրդողանը 1915-ի պատմական իրողությունները ժխտող ուղերձ է հղել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հղել է Հայոց ցեղասպանության կապակցությամբ ապրիլքսանչորսյան ցավակցական ուղերձ, որը նա 2012 թվականից ի վեր հղում է Թուրքիայի Հայոց պատրիարքարանին և հայ համայնքին, հայտնում է agos.com.tr-ն։
-
Քաղաքականություն 13:12 • 24/04 Սրանք դեռ ծաղիկներն են, երբ անկլավները տա, Կիրանց, Ոսկեպար, Բաղանիս գյուղերը դատարկվելու են, Ադրբեջանն էլ դուրս է գալու դեպի գազամուղ ու Լոռի․ Հրանտ Բագրատյան (տեսանյութ) Հռչակագրում ասվում է, որ կողմերը ճանաչում են այն տարածքները, որոնք ունեին խորհրդային միության օրոք։ Խորհրդային միության օրոք նույն այդ անկլավը կամ Վերին Ոսկեպարը Ադրբեջանը ստորագրել և տվել է մեզ 1996-97 թթ-ին։
-
Քաղաքականություն 16:53 • 24/04 Կոչ ենք անում աջակցել Համատեղ պատմական հանձնաժողովի ստեղծման մեր առաջարկին և Հայաստանի հետ կարգավորման գործընթացին. Թուրքիայի ԱԳՆ Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարությունը քննադատել է մի շարք պաշտոնյաների կողմնակալ հռետորաբանությունը 1915 թվականի իրադարձությունների վերաբերյալ, որոնք նրանք անվանել են «հայ ժողովրդի ցեղասպանություն»։
-
Քաղաքականություն 15:39 • 24/04 ՀՀ Սահմանադրությունը, որում ասվում է, որ «Ղարաբաղը Հայաստանի մաս է», անհամատեղելի է խաղաղության պայմանագրի հետ. Ալիևի ներկայացուցիչ Ադրբեջանի նախագահի հատուկ հանձնարարությունների գծով ներկայացուցիչ Էլչին Ամիրբեկովը հարցազրույց է տվել BBC-ին և մեկնաբանել է ապրիլի 23-ին Իլհամ Ալիևի հայտարարությունն այն մասին, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանն առավել քան երբևէ մոտ են խաղաղության պայմանագրի ստորագրմանը։
-
Իրադարձային 09:24 • 24/04 Հայաստանի կառավարիչներն այժմ էլ փորձում են մոռացության մատնել Հայոց ցեղասպանությունը, հայ ժողովրդի պայքարը որակում որպես սպառնալիք պետությանը․ Սերժ Սարգսյան Պատերազմի սպառնալիքով ու զանազան ճնշումներով Հայաստանի ներկայիս կառավարիչներին դարձնելով իրենց կամակատարը՝ Թուրքիան և Ադրբեջանը փորձում են օր առաջ ստանալ իրենց երազածը՝ ի հաշիվ հայ ժողովրդի և Հայաստանի:
-
Իրադարձային 17:30 • 18/04 Աննա Հակոբյանի մոտ ընդունելությանը տեսա ժամանակին Ռիտա Սարգսյանին ստվերի պես հետևող ստախոս կանանց, նրանց դեմքը էյֆորիա էր արտահայտում, նոր կուռք է հայտնվել․ Շուշանիկ Արևշատյան Ոչ մի նոր բան, պարզապես ժանրային դրամատուրգիա: Ինչո՞ւ եմ ես այս մասին գրում, հիշեցի ինչպես 2018թ հեղափոխությունից հետո
-
Ժամանց 15:00 • 21/04 Հնդկաստանում զույգը որոշել է 24 մլն դոլար կարողությունը նվիրաբերել և դառնալ ողորմության հաշվին ապրող վանական Բհանդարի ամուսիններն արդեն երդվել է զուսպ կյանքով ապրել: Նրանք սկսել են իրենց ունեցվածքը բաժանել փետրվարին, երբ մասնակցել են չորս կիլոմետրանոց երթի, որի ընթացքում նրանք նվիրեցին ամեն ինչ՝ փողից մինչև բջջային հեռախոսներ և նույնիսկ օդորակիչներ:
-
Իրադարձային 18:46 • 23/04 Լեռնային Ղարաբաղից Հակարիի կամրջով Հայաստան եկած ռուս խաղաղապահներն այսօր վերադարձել են Լեռնային Ղարաբաղ (տեսանյութ) Ըստ դրա՝ խաղաղապահ զորախմբի մի խումբ զինծառայողներ ուղևորվել էին Գորիսի և Սիսիանի ժամանակավոր տեղակայման վայրեր դրանց փակման աշխատանքները կազմակերպելու համար:
-
Իրադարձային 16:29 • 19/04 Հնդիկ ուսանողները ահազանգում են՝ «Հայբուսակը» չի թողնում մասնակցել պետական ավարտական քննություններին. Hetq.am 360 ուսանողից նախաթեստը հաղթահարել է միայն 140-ը։ Քննությունը հաջող անցնելու համար պետք էր 30 բալից հավաքել ամենաքիչը 15 բալ։ Քննությունը ձախողածներին առաջարկել են վճարովի կուրսեր անցնել։
-
Քաղաքականություն 17:16 • 19/04 Առաջին անգամ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, 4 գյուղի հատվածում, գոյություն կունենա սահմանազատված պետական սահման. վարչապետի աշխատակազմ Հայտարարությունը նշանակում է, որ երկու հանձնաժողովները քարտեզի վրա վերարտադրել են վերը նշված գյուղերի միջև Խորհրդային Միության ժամանակներում գոյություն ունեցած սահմանները,
-
Իրադարձային 22:30 • 19/04 Բաղանիսի և Ոսկեպարի բնակիչներն փակել են Հայաստան-Վրաստան միջպետական ճանապարհի Բաղանիս-Նոյեմբերյան հատվածը Համայնքների բնակիչներն այսպիսով իրենց անհամաձայնությունն են հայտնում այսօր սահմանազատման հանձնաժողովների հանդիպման արդյունքներով հրապարակած սահմանազատման մասին տեղեկությանը։
Քաղաքականություն
-
22:07 • 24.04.24 Ամերիկյան օգնությունը Ուկրաինային չի փոխելու իրավիճակը․ Լուկաշենկո
Տնտեսություն
-
22:02 • 23.04.24 Ինեկոբանկն ԻնեկոՄարդկանց աչքերով՝ դռներից ներս (տեսանյութ)
-
10:30 • 22.04.24 Հանածո վառելիքի դարաշրջանը մոտենում է ավարտին. Շոլց
Սպորտ
-
23:34 • 24.04.24 Հայաստանը ներկայացնող 4 բռնցքամարտիկ դուրս է եկել ԵԱ-ի կիսաեզրափակիչ
-
23:16 • 24.04.24 ՊՍԺ-ն խոշոր հաշվով հաղթանակ տարավ արտագնա խաղում
Մամուլի տեսություն
-
08:24 • 24.04.24 ՔՊ-ականներն ամաչում են մարդամեջ դուրս գալ․ «Հրապարակ»
Իրադարձային
-
22:27 • 24.04.24 Բաղանիսից ոչ հեռու բնակիչները նոր սյուներ են նկատել
Գիտություն/տեխնիկա
-
16:51 • 18.04.24 Ղրղզստանում սահմանափակվել է TikTok-ի հասանելիությունը
Ժամանց
-
17:00 • 18.04.24 ՄԻԵԴ-ը մերժել է Կիրկորովի հայցն ընդդեմ Լիտվայի