Ո՞րն է լինելու Հայաստանի հաջորդ քայլը Լիբանանի հարցում. Տիգրան Աբրահամյան

Tert.am-ը ներկայացնում է «Հենակետ» վերլուծական կենտրոն ՀԿ ղեկավար, Արցախի նախագահի անվտանգության հարցերով նախկին խորհրդական Տիգրան Աբրահամյանի հոդվածը, որում հեղինակն անդրադառնում է Բեյրութի հզոր պայթյունից հետո Լիբանանի շուրջ տեղի ունեցող իրադարձությունների ֆոնին Հայաստանի անելիքներին: Տիգրան Աբրահամյանը անդրադառնում է նաև հայկական սփյուռքի հետ կապերի, ինչպես նաև հայրենադարձության հարցում Հայաստանի դերին ու անելիքներին: Հոդվածը կարդացեք ստորև:

Բեյրութում օրեր առաջ տեղի ունեցած խոշոր պայթյունն ու դրան հետևած ողբերգական իրադարձությունները ևս մեկ անգամ առիթ էին խորհելու, թե Հայաստանի համար այս կարևոր երկրի՝ Լիբանանի շուրջ տեղի ունեցող իրադարձությունների հարցում ինչ անելիքներ ունի Հայաստանը։ Ընդ որում՝ երբ խոսում ենք Լիբանանի մասին, պետք է զուգահեռ դիտարկենք նաև Սիրիան, որովհետև երբ վերլուծում ենք հայկական համայնքների խնդիրները, նրանք սպառնալիքների առումով միևնույն հարթությունում են։

Հայաստանը սփյուռքի հետ հարաբերությունների հարցն ամրագրել է Ազգային անվտանգության հայեցակարգում, որտեղ հայկական սփյուռքը, համահայկական ներուժը ներկայացված են որպես ազգային արժեքներ:

Հայաստան-Սփյուռք. Համահայկականության ձևավորման ենթագլխում որոշակի մանրամասնություններով սահմանված է Հայաստանի պատկերացումները հայապահպանության, սփյուռքի ներուժի օգտագործման, Հայաստան-սփյուռք հարաբերությունների առանձնահատկությունների մասին:

Այնտեղ սահմանվում է, որ  Հայաստան-սփյուռք հարաբերությունների գերակա նպատակը հայության շահերի պաշտպանությունն է:

Միաժամանակ որպես սպառնալիք փաստաթղթում նշվում է, որ հակամարտության գոտիներում գտնվող հայկական համայնքներում կենսապայմանների վատթարացումը և ֆիզիկական գոյության վտանգը:

Հայեցակարգում սահմանվում է, որ իր հնարավորությունների շրջանակներում Հայաստանը Սփյուռքի հայրենակիցների քաղաքացիության երկրների հետ համագործակցաբար շարունակելու է անհրաժեշտ աջակցություն ցուցաբերել Սփյուռքի հայ համայնքներին՝ դիմակայելու անմիջական անվտանգային մարտահրավերներին:

Բեյրութում տեղի ունեցած վերջին իրադարձություններից հետո Հայաստանից և Արցախից պաշտոնական հայտարարություններ հնչեցին, ապա տարբեր բնույթի հանգանակությունների գործընթաց սկսվեց։ Դրան հետևեց մարդասիրական բնույթի բեռներով ինքնաթիռների՝ Հայաստանից Լիբանան թռչելը։

Ո՞րն է լինելու Հայաստանի հաջորդ քայլը, ի՞նչ անելիքներ ենք տեսնում և որտեղ են սկսվում ու ավարտվում Հայաստանի քայլերը։ Վերջին ժամանակներս կրկին ակտուալ են դարձել մեր հայրենակիցների հայրենադարձության հետ կապված քննարկումները։

Եթե ամբողջացնենք հիմնական մոտեցումները, ապա տեսակետները մեծ առումով երկուսն են։ Առաջին կարծիքի հետևում կանգնած խմբերը նշում են, որ հայ ժողովրդին ցեղասպանությունից, տարատեսակ ողբերգություններից կարելի է հետ պահել, եթե նրանք գտնվում են Հայաստանում։

Այսինքն՝ նրանց պաշտպանությունն ամբողջությամբ կարելի է իրականացնել միայն Հայաստանում և ըստ այդմ՝ պետք է զանգվածային ձևով, աշխարհասփյուռ հայերի աջակցությամբ, կազմակերպել հատկապես կոնֆլիկտային գոտիներում ապրող հայերի հայրենադարձության գործընթացը։

Ի դեպ, ազգային անվտանգության հայեցակարգում ևս այս մասին ամրագրումներ կան՝ Հայաստանը ձեռնամուխ է լինելու հայրենադարձության իրագործմանը՝ անհատական նախաձեռնությամբ և պետության կողմից հայրենադարձության խթանման ծրագրերի միջոցով:

Սակայն այստեղ է հարց է առաջանում՝ ի՞նչ պետք է հասկանալ հայրենադարձության խթանման ծրագրերի տակ, ի՞նչ գործիքներով և ի՞նչ ծավալով է պետությունը պատրաստ այս հարցի կարգավորման հարցով։ Եվ արդյո՞ք նման ծրագիր առհասարակ գոյություն ունի։

Երկրորդ տեսակետի կրողները նշում են, որ Հայաստանի Հանրապետության համար Սիրիան, Լիբանանը կենսական կարևորության երկրներ են, այնտեղ հայկական գործոնի առկայությունը էականորեն մեծացնում է Հայաստանի ազդեցությունն ու դերակատարությունը, հնարավորություն է տալիս այդ տարածաշրջանում առավել արդյունավետ քաղաքականություն իրականացնել։ Հաշվի են առնվում առաջին հերթին հայերի դերակատարությունը Մերձավոր Արևելքի տարբեր երկրներում, նրանց ազդեցությունը հանրային, տնտեսական և քաղաքական կյանքում։

Մի խոսքով, ստեղծված իրադրության վերաբերյալ կարծիքների պակաս չկա և եթե հաշվի առնենք, որ առաջին անգամ չէ, որ Հայաստան պետությունը նման երկընտրանքի առաջ է կանգնում և ենթադրվում է, որ գոնե վերջին 100-ամյակի վերաբերյալ այս թեմայով բազմաթիվ խորը ուսումնասիրություններ կան, ապա այս խնդրի վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության բոլոր կառավարությունները պետք է ունենան հստակ դիրքորոշում, որի տակ պետք է դրված լինի քայլերի հաջորդականություն։

Մեկ հանգամանք ևս․ սփյուռքի հանձնակատարին չեմ ճանաչում, գործի մեջ էլ առանձնապես չեմ տեսել, չգիտեմ, իրականում այդ կառույցն այս կարևոր փուլում ինչ բնույթի կամ արդյունավետության աշխատանք է տանում, սակայն ակնհայտ է, որ նրա հայտարարությունները բավականին հակասական են, չհասկացված, իսկ դա արդեն խնդիր է։

Հայաստանից սփյուռքի տարբեր համայնքների պետք է ճիշտ ուղերձներ հասցեագրել, որպեսզի յուրաքանչյուրը, ըստ իր առանձնահատկությունների, իմանա, թե ինչ անելիք ունի Հայաստանի շահերի առաջ մղման տեսանկյունից և ինչ ակնկալիք ունի Հայաստանից ամենատարբեր իրավիճակներում։

Հայեցակարգային առումով Հայաստանը սահմանել է իր դիրքորոշումը, սակայն կատարողականի առումով դեռևս անորոշությունները շատ են։ Ի վերջո, սփյուռքում ապրող հայի համար դեռևս հստակ չէ, թե ինչ հարցերով կարող է ակնկալել մայր Հայաստանի աջակցությունը և Հայաստան տեղափոխելու պարագայում ինչ ռազմավարությամբ է առաջնորդվում մեր երկիրը։