Հաշմանդամություն ունեցող անձը սահմանափակ հնարավորություններով անձ չէ. Զարուհի Բաթոյան

1992թ.-ին ՄԱԿ-ը դեկտեմբերի 3-ը հռչակեց Հաշմանդամների միջազգային օր: 2006թ.-ի դեկտեմբերին Հայաստանը միացավ հաշմանդամների իրավունքների կոնվենցիային: 2008 թվականի փետրվարին Հայաստանում ստեղծվեց հաշմանդամություն ունեցող անձանց հարցերով զբաղվող ազգային հանձնաժողով, որի առաջնային նպատակն է հաշմանդամների իրավունքների պաշտպանությունն ու մատչելի պայմանների ապահովումը։

Tert.am youth-ը զրուցել է հաշմանդամություն ունեցող անձանց շահերի պաշտպանության ազգային դաշինք իրավաբանական անձանց միության նախագահ Զարուհի Բաթոյանի հետ` այժմ առկա և առաջնահերթ հաշմանդամների խնդիրների մասին։

- Հայաստանում որքանո՞վ է հարմարավետ տեղաշարժը տեղաշարժման խնդիր ունեցողների համար, արդյո՞ք համապատասխանում  է միջին չափանիշներին։

-Հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար չկան միջին, ցածր կամ բարձր չափանիշներ տեղաշարժման և այլ հնարավորությունների ստեղծման համար: Կան միջազգային չափանիշներ, որոնք պետք է ապահովել, եթե ուզում ենք, որ մարդիկ ունենան տեղաշարժվելու, հաղորդակցվելու, տեղեկատվություն ստանալու և փնտրելու հնարավորություն կամ իրացնեն իրենց իրավունքները: Այդ չափանիշներից մասնակի պահպանումը կամ էլ շեղումը որևէ խնդիր չի կարող լուծել: Հայաստանում չկան տարրական պայմաններ տեղաշարժման խնդիրներ ունեցող անձանց համար: Եթե որևէ բան փոխված լիներ, մարդիկ դա հեշտությամբ կնկատեին. իրենց կողքին կտեսնեին հաշմանդամություն ունեցող քաղաքացիների տարբեր վայրերում՝ դպրոցներում, կինոթատրոններում, սրճարաններում, տրանսպորտի մեջ և այլուր:

- Գաղտնիք չէ, որ հայ հասարակությունը հաշմանդամին ընկալում է ոչ թե որպես հաշմանդամություն ունեցող անձ, այլ որպես հանրությանը ոչ պիտանի։ Ինչպե՞ս եք պայքարում հանրային նման ընկալման դեմ:

-Հաշմանդամություն ունեցող անձը սահմանափակ հնարավորություններով անձը չէ: Ավելին՝ բոլորի հնարավորություններն էլ սահմանափակ են: Հասարակությունը մեղավոր չէ, որ փորձ չունի և քիչ է տեղեկացված: Նրանց ավելի շատ փորձ և գիտելիք է պետք: Հաշմանդամություն ունեցող մարդիկ, ՀԿ-ները, լրագրողներն այստեղ անելիք ունեն: Միայն պրակտիկ փորձով մարդը կարող է փոխել իր վերաբերմունքը և պատկերացումները:

- Ինչի՞ արդյունքում կփոխվի մեր մեջ այդ կարծրատիպը։

-Երբ մարդիկ սկսեն սովորել, աշխատել, ապրել միասին, երբ որոշումներ կայացնողները, տարբեր ոլորտների պատասխանատուները և մյուս քաղաքացիներն ամեն մեկն իր տեղում ստեղծի այդպիսի հնարավորություններ:

-Եթե համեմատենք՝  5-10 տարի առաջ և այսօր,  հաշմանդամների համար այժմ ավելի հեշտ չէ՞ աշխատանք գտնելը։

-Ո՛չ, ավելի հեշտ չէ: Ցավոք, մենք ավելի շատ խոսում ենք, քան գործում: 2015 թվականից ուժի մեջ է մտել քվոտավորման կարգը, ըստ որի, պետական կառույցները, որ 100 և ավելի աշխատակից ունեն, պետք է ապահովեն 3 տոկոսի չափով հաշմանդամություն ունեցող աշխատակիցների առկայություն: Կան նաև պետական և հասարականան կազմակերպությունների ծրագրեր, սակայն մենք հիմնականում որոշ չափով հաղթահարել ենք կարծրատիպերի արգելքը, սակայն զբաղվածության խնդիրը համալիր մոտեցում է պահանջում: Եթե մարդը չունի բավարար կրթություն, որակավորում, պահանջված մասնագիտություն, չունի աշխատավայր հասնելու հնարավորություն, ինչպե՞ս կարող է ավելի հեշտ աշխատանք գտնել:

- Չեք կարծում, որ հաշմանդամները աշխատանք չունեն նաև այն պատճառով, որ ունեն բարդույթներ … Արդյո՞ք տարվում են թրեյնինգներ հաշմանդամ, հատկապես երիտասարդ հաշմանդամների միջև՝  հոգևոր լիարժեքության զգացումը ապահովելու համար:

-Դա խնդիրներից մեկն է, որը հաղթահարելու համար աշխատում են տարբեր կազմակերպություններ: Սակայն բարդույթը հաղթահարելը շատ փոքր մասն է, մարդը պետք է նաև մրցունակ մասնագետ լինի, իսկ դրան խոչընդոտող բազմաթիվ օբյեկտիվ պատճառներ կան: Զբաղվածության խնդիրը միայն աշխատանքի և սոցիալական հարցերի ոլորտինը չէ, էստեղ մեծ անելիք ունի ԿԳՆ-ն, ՏԻՄ-երը, Տրանսպորտի և կապի նախարարությունը, Քաղաքաշինության նախարարությունը: Զգալի արդյունքների հասնելու համար քաղաքական կամք, ներդրումներ և ներառական մոտեցում է հարկավոր բոլոր ծրագրերում:

Պատրաստեց՝ Լենա Մինասյանը

Լուսանկարները՝ Զարուհու անձնական արխիվից